Jaką wkładkę do gramofonu wybrać?

Zamocowana na końcu wkładki igła bezpośrednio styka się z płytą winylową i odczytuje informacje zapisane na jej powierzchni. Dlatego tak ważne jest tutaj, aby igła możliwie jak najwierniej odwzorowywała to, co rylec głowicy zapisał na powierzchni płyty-matki, która posłużyła do stworzenia matrycy, powielającej ją w tysiącach egzemplarzy. To właśnie od wkładki i igły zależy, jakie brzmienie gramofon wydobędzie z płyty. Ile będzie w nim głębi, jak precyzyjnie zarysowany zostanie detal i jaka będzie barwa odtwarzanej muzyki. Nic więc dziwnego, że wkładka gramofonowa, choć stosunkowo niewielka, pełni w odtwarzaczu winyli tak ważną rolę, decydując o jakości muzycznych wrażeń.

Rodzaje wkładek gramofonowych

Wybór właściwej wkładki gramofonowej to klucz do wymarzonego brzmienia. Jak poradzić sobie z tym w praktyce, pokażemy na przykładzie wkładek jednego z czołowych producentów – japońskiej marki Audio-Technica.

Wkładka MM czy MC?

Wkładki MM (Moving Magnet) to jedne z najczęściej wykorzystywanych konstrukcji. Swoją popularność zawdzięczają po części niższej cenie niż w przypadku wkładki MC oraz możliwości wymiany samej tylko igły, gdy ta zużyje się lub ulegnie zniszczeniu. Nazwa tej wkładki pochodzi od jej konstrukcji, wykorzystującej przymocowany do wspornika igły magnes, który porusza się pomiędzy dwoma zestawami (po jednym dla każdego z kanałów) stałych cewek (we wkładkach MM drga jedynie ów delikatny wspornik z osadzonym magnesem). To tworzy swoisty kompaktowy generator elektromagnetyczny. Gdy magnes wkładki MM (Moving Manget) wibruje na skutek drgań odczytywanych z płyty przez igłę, w cewkach powstaje niewielkie napięcie, które przekazywane jest następnie do wzmacniacza.

Wkładki MM (Moving Magnet) to rozwiązanie dla tych miłośników analogowego brzmienia, dla których istotna jest relacja jakości brzmienia do ceny. Tego rodzaju wkładka gramofonowa ma ważną zaletę. Jest nią stosunkowo wysokie napięcie wyjściowe, sięgające nawet 7,5 mV (zależnie od modelu). Słabszą stroną we wkładkach typu MM jest ich większa masa, a zatem również problemy z tłumieniem drgań i nieco mniej korzystny współczynnik odwzorowania zapisanego na płycie dźwięku.

Wkładka gramofonowa MM Audio-Technica VM540ML charakteryzuje się wysokim stopniem odwzorowania sygnału audio i bardzo dobrą separacją kanałów.

Wkładki MC (Moving Coil) wykorzystują nieco inne rozwiązanie konstrukcyjne, które jest w pewnym sensie odwróceniem układu stosowanego we wkładkach Moving Magnet. W tym przypadku to cewki są przymocowane do wspornika igły i poruszają się w polu magnetycznym wytwarzanym przez stały magnes. Cewki są bardzo małe i nawinięte z bardzo cienkiego drutu. Ze względu na ograniczenia masowe, liczba uzwojeń musi być mała, co w rezultacie sprawia, że sygnał wkładki MC osiąga poziom zaledwie kilkuset mikrowoltów. To z kolei czyni go bardziej podatnym na szum i pojawianie się przydźwięków, czyli zakłóceń w formie buczenia lub brzęczenia, które zdecydowanie pogarszają jakość dźwięku.

Decydując się na tę wkładkę, należy jednak pamiętać, że jest ona droższym rozwiązaniem i ze względów konstrukcyjnych, samodzielna wymiana igły nie jest możliwa. Powinniśmy także pamiętać, że z uwagi na znacznie niższy poziom sygnału, wkładki MC (Moving Coil) wymagają współpracy z odpowiednio przystosowanym urządzeniem (przedwzmacniacz gramofonowy powinien być kompatybilny z tego typu wkładkami).

Jedną z odmian wkładki typu Moving Coil są wkładki MCHO (od ang. Moving Coil High Output). Są to wkładki MC, ale charakteryzujące się wyższym poziomem wyjściowym, porównywalnym z tym, jaki można uzyskać korzystając z wkładki MM.

Wkładka gramofonowa MC Audio-Technica AT-OC9XML zapewnia precyzyjny transfer sygnałów odczytanych przez igłę. Jej unikalna konstrukcja pozwala na uzyskanie doskonałej separacji stereo i… długotrwałą eksploatację.

Wkładki MM i wkładki MC – jaka wkładka gramofonowa będzie najlepsza?

Oczywiście od wielu dekad standardem są płyty stereofoniczne, jednak kolekcjonerskie wydania i historyczne edycje mogą być zapisane w formacie monofonicznym. Pamiętajmy, że wkładki monofoniczne nie nadają się do odtwarzania płyt wykorzystujących zapis stereo. Jeżeli będziemy próbować odtworzyć płytę stereofoniczną używając wkładki monofonicznej to siły oddziaływające na igłę będą poruszały całe ramię, co zakończy się zniszczeniem płyty.

Zobacz także materiał wideo, w którym omawiamy jak odpowiednio wyregulować igłę w gramofonie:

Szlif igły ma znaczenie – rodzaje szlifów

Podobnie jak wkładki gramofonowe, tak i igły mają różną budowę i kształt. W tym wypadku mówimy o tzw. szlifie. Najpopularniejsze są trzy typy igieł, ze względu na wspomniany szlif. Są to igły ze szlifem sferycznym, eliptycznym i liniowym. Wśród tych ostatnich dużą popularnością cieszą się igły wykorzystujące szlif Shibata (od nazwiska japońskiego projektanta tego rozwiązania) oraz konstrukcje o nazwie MicroLine.

Szlif sferyczny

Najbardziej przystępne cenowo modele igieł najczęściej mają szlif sferyczny. To dobra podstawa, od której warto rozpocząć przygodę z analogowym brzmieniem. Przykładem wkładki w której zastosowano igłę o takim szlifie jest szeroko stosowana wkładka gramofonowa firmy Audio-Technica AT-VM95C. Jest ona wyposażona w igłę charakteryzującą się stosunkowo małą powierzchnią styku ze zboczami rowka.

Szlif eliptyczny

Rozwiązanie to zapewnia większy styk igły ze zboczami rowka w porównaniu ze szlifem sferycznym, co pozwala na dokładniejsze odwzorowanie materiału dźwiękowego. Tego typu igłę znajdziemy np. we wkładce MM Audio-Technica AT-VM95EN. Cieszy się ona szczególnym uznaniem dzięki temu, że potrafi odtwarzać dźwięk dokładnie w ten sposób, w jaki głowica matrycy tworzy rowki na płycie.

Szlif Shibata

Rozwiązanie to znajdziemy na przykład we wkładce Audio-Technica VM750SH. Szlif ten pozwala uzyskać dłuższą powierzchnię boczną igły na styku ze zboczami rowka, co w efekcie pozwala na jeszcze dokładniejsze odwzorowanie śladu i przekłada się na dokładny, czysty dźwięk bez zniekształceń.

Model TD 1500 firmy Thorens ma wstępnie zainstalowaną i skalibrowaną wkładkę Ortofon 2M Bronze z igłą o szlifie Fine Line (odmianie szlifu liniowego).

Szlif MicroLine

Jest to podobnie jak w wypadku Shibaty, rodzaj szlifu liniowego. Charakteryzuje się jednak jeszcze mniejszym promieniem krzywizny, a co za tym idzie węższą końcówką igły. Dzięki temu podczas odtwarzania może znaleźć się ona blisko dna rowka płyty. Co więcej, przy szlifie MicroLine powierzchnia styku jest najdłuższa z opisanych tu rodzajów szlifów. Pozwala to maksymalnie odwzorować zapisany mechanicznie materiał dźwiękowy, gwarantując dużo wyższą kulturę dźwięku. Przykładem takiej wkładki jest VM740ML (wkładka MM, czyli Moving Magnet) firmy Audio-Technica.

Rodzaje igieł gramofonowych ze względu na kszałt:

Wkładki Moving Coil czy Moving Magnet to nie jedyne akcesoria, jakie dostępne są do gramofonów. Różnorodne dodatki do odtwarzaczy płyt winylowych omawiamy w poniższym materiale wideo:

Możliwość wymiany wkładki gramofonowej

Niektóre wkładki gramofonowe mają system wymiany igieł, dzięki któremu możemy samodzielnie zmienić igłę na nową (np. modele z serii Audio-Technica VM95). Daje to możliwość dokonania prostej modyfikacji polegającej na wymianie samej igły na inną, o „lepszym” szlifie, który będzie w stanie odczytać więcej informacji z płyty. Jest to najprostszy sposób, aby poprawić jakość dźwięku.

W wypadku droższych wkładek samodzielna wymiana igły może być niemożliwa. Wówczas konieczny będzie zakup nowej.

Ciekawym rozwiązaniem jest tu program autoryzowanej wymiany wkładek MC na nową wkładkę, jaki prowadzi Audio-Technica. W jego ramach posiadacze wkładek tego producenta, które w trakcie użytkowania uległy zużyciu, mogą odnieść je do autoryzowanego salonu partnerskiego marki i uzyskać identyczny lub wyższy model na preferencyjnych warunkach. Warunkiem jest jedynie to, by igła uległa zużyciu, a nie zniszczeniu.

Przybliżony czas pracy wkładki czy igły czasami określają sami producenci, podając niekiedy w parametrach urządzenia przewidywaną liczbę godzin pracy takich elmentów. Warto tego przestrzegać, gdyż właściwości mechaniczne zawieszenia wspornika zmieniają się z czasem odtwarzania i sama igła ulega zużyciu. A zużyta igła to… duże ryzyko zniszczenia płyt. Stąd tak ważne jest przestrzeganie zasad korzystania z wkładki. Większość nowych modeli wymaga jedynie podłączenia do uprzednio skalibrowanego ramienia.

Właściwa konserwacja, z użyciem przeznaczonego do tego celu zestawu do czyszczenia płyt gramofonowych, pozwoli ograniczyć możliwość porysowania płyty, zmniejszyć ilość zabrudzeń pojawiających się w jej rowkach oraz zminimalizować ryzyko zanieczyszczenia wkładki. Tym samym możemy wydłużyć czas jej pracy na najwyższym poziomie. Kiedy jednak dobiegnie on końca, warto odpiąć od ramienia zużytą wkładkę gramofonową i wybrać się z nią do salonu ze sprzętem hi-fi. Pracujący tam doradcy pomogą ocenić stopień zużycia naszej igły i dobrać nową – optymalnie dostosowaną do modelu gramofonu, który posiadamy.

Jeśli dopiero poszukujesz najlepszego dla siebie odtwarzacza płyt winylowych, zobacz nasz przewodnik po gramofonach: