W dzisiejszych czasach użytkownik ma dostęp do wielu źródeł dźwięku, zarówno nowoczesnych, jak i tradycyjnych. Gramofon, będący w gruncie rzeczy historycznym urządzeniem, nadal jest chętnie wybierany jako źródło dźwięku. Jeśli nie mieliście wcześniej styczności z tym urządzeniem, przyda Wam się wiedza z naszego poradnika. W systemie gramofonowym nie wystarczy położyć krążka i wcisnąć przycisk play. Bez obaw – w tym poradniku krok po kroku wyjaśnię, jak stworzyć system gramofonowy.
Spis treści: Co jest potrzebne do słuchania płyt winylowych?
Co jest potrzebne do słuchania winyli?
Zacznę od kwestii dla większości osób oczywistej. Aby słuchać płyt winylowych i cieszyć się dźwiękiem analogowym bez żadnej konwersji, niezbędny będzie gramofon. Tylko to urządzenie zapewnia odczyt sygnału bezpośrednio z rowków winylu, a następnie poprzez wkładkę zamienia drgania na sygnał elektryczny. Gramofon nie ma więc żadnych odpowiedników, które umożliwiają odtwarzanie winyli bezpośrednio z nośnika w formie analogowej.
Nie oznacza to jednak, że dźwięk zapisany na płycie winylowej nie może być zapisywany, czy też odtwarzany na innym urządzeniu. W poprzednim akapicie chciałem podkreślić jedynie, że sygnał pochodzący bezpośrednio z czarnej płyty może być odtwarzany jedynie z gramofonu. Jeśli jednak chcecie zapisać ten sygnał w formie pliku, musi on zostać poddany konwersji do postaci cyfrowej. Dźwięk będzie oczywiście bardzo zbliżony do oryginalnej formy, jednak nie można wykluczyć, że na etapie jego przetwarzania nie zostaną wprowadzone pewne zniekształcenia, których wcześniej nie było. Jednak po digitalizacji sygnału z płyty gramofonowej użytkownik zyskuje dużo większe możliwości. Dźwięk w tej formie można zapisać na komputerze, dysku sieciowym, czy płycie CD.
Rodzaje gramofonów
Przed zakupem warto wiedzieć, że gramofony nie różnią się wyłącznie znaczkiem producenta. Można te urządzenia podzielić pod kątem sposobu wzmacniania sygnału oraz rodzaju sterowania.
Użytkownicy, którzy dopiero zaczynają przygodę z winylami, powinni poznać i zrozumieć ten podział. Zacznę więc od opisania dwóch typów gramofonów, które różnią się pod względem sposobu wzmacniania sygnału. Mam na myśli przedwzmacniacz gramonofowy, określany często także jako preamp gramofonowy lub phono stage. Funkcję tego urządzenia opiszę szczegółowo w dalszej części urządzenia. Chciałbym jednak już teraz wyjaśnić, że może on być układem wbudowanym do gramofonu. Wówczas mówimy, że jest to gramofon z wbudowanym przedwzmacniaczem. Często jednak przedwzmacniacz phono trzeba dokupić osobno. Mowa wtedy o gramofonie bez przedwzmacniacza. W takim przypadku jest to niezbędny element systemu gramofonowego, który należy kupić osobno. Jeśli nie chcecie mocno rozbudowywać systemu, istnieje wiele wzmacniaczy zintegrowanych oraz amplitunerów wyposażonych w wejście phono, co pozwala nieco zmniejszyć koszt systemu.
Gramofony różnią się także pod kątem sposobu sterowania. Możemy tu wyróżnić dwa główne typy: manualny oraz automatyczny. W gramofonie manualnym wszystkie czynności wykonywane są przez użytkownika. Włącznie urządzenia, przenoszenie ramienia i rozpoczęcie oraz zakończenie użytkowania wykonuje się własnoręcznie. Z doświadczenia wiem, że prawdziwi miłośnicy gramofonów zdecydowanie wolą gramofony manualne. Wszystkie czynności związane z rozpoczęciem odtwarzania stanowią dla nich pewien rytuał i nie wyobrażają sobie odtwarzania płyt winylowych bez niego. Właśnie dlatego wybór tych urządzeń jest niezwykle szeroki, a ceny podstawowych modeli są, moim zdaniem, bardzo atrakcyjne. wykończenia tych urządzeń. Osobom poszukującym sprawdzonego modelu z Chciałbym wyraźnie zaznaczyć, że budżetowe gramofony nie cechują niską jakością. Powiem więcej – wielokrotnie pozytywnie zaskoczyłem się jakością wykorzystanych materiałów i wykończenia.
Wśród niedrogich gramofonów ze sterowaniem manualnym sterowaniem chcę szczególnie polecić Audio-Technica AT-LPW50PB. To gramofon z napędem paskowym, który pozwala na odtwarzanie płyt winylowych z prędkością 33 1/3 obrotów na minutę oraz 45 obrotów na minutę. Warto zwrócić uwagę na klasyczny i elegancki wygląd tego urządzenia. Obudowa wykonana została z płyty MDF, która zyskała czarne, fortepianowe wykończenie. Wraz z gramofonem producent dołącza wkładkę MM AT-VM95E. To sprawdzony i popularny model produkowany przez Audio-Technica, który zapewnia dynamiczne i żywiołowe brzmienie. Gramofon wyposażony jest we wbudowany przedwzmacniacz gramofonowy. Przypomnę, że użytkownik może go w każdej chwili wyłączyć odpowiednim przełącznikiem i skorzystać z zewnętrznego phono stage’a.
Bardziej zaawansowani miłośnicy gramofonów wybierając sprzęt, najczęściej sami chcą dobrać wkładkę gramofonową oraz pozostałe akcesoria. Nie korzystają też z wbudowanego preampa. Dlatego duża część gramofonów wysokiej klasy nie ma dołączonej do zestawu wkładki, która mogłaby nie przypaść do gustu użytkownikom. Zaawansowani użytkownicy zamiast wbudowanego przedwzmacniacza gramofonowego wybierają zewnętrzne urządzenie wysokiej klasy. Czym wyróżniają się hi-endowe gramofony? Do wykonania obudowy stosowane są droższe materiały, zapewniające lepszą sztywność. Lepiej oddziela się mechanicznie silnik oraz podstawę gramofonu, która generuje wibracje. Mógłbym wymienić jeszcze przynajmniej kilka cech, lecz warto pamiętać, że wszystko zależy od konkretnego gramofonu.
Wśród modeli gramofonów z wyższej półki, które miałem okazję przetestować, niezwykle pozytywne wrażenie zrobił na mnie Clearaudio Concept MM v2. Jest to klasyczny model o sterowaniu manualnym, który z pewnością pozwala odkryć magię czarnej płyty w iście audiofilskim stylu. Dopracowana konstrukcja, w połączeniu z odpowiednią wkładką oraz pozostałymi komponentami systemu pozwala stworzyć audiofilski system gramofonowy, który spełni oczekiwania nawet najbardziej wymagających użytkowników.
Dużym plusem jest elegancki i ponadczasowy wygląd tego modelu, który oprócz walorów użytkowych stanowi jego niewątpliwą zaletę.
Dźwięk gramofonu Clearaudio Concept MM v2 z odpowiednio dobranym modelem wkładki jest niezwykle spójny i szczegółowy, ukazując analogowy dźwięk w najlepszym tego słowa znaczeniu.
Miłośnicy winyli, którzy chcą uzyskać bezkompromisową jakość nie mogą też zapomnieć o niemieckim specjaliście od hi-endowych gramofonów, czyli marce Thorens. To właśnie ten producent może się pochwalić opracowaniem wielu rozwiązań, które od lat są stosowane w gramofonach. Jednym z nich niewątpliwie jest sub-chassis, czyli wydzielony fragment obudowy, na którym zamontowany jest talerz lub ramię. Właśnie ta technologia zastosowana została w cenionym modelu Thorens TD 1500. To rozwiązanie pozwala na maksymalne odizolowanie elementów podatnych na drgania, co wpływa na wyższą jakość dźwięku. Ale to nie koniec rozwiązań, które warto wymienić. Ramię opracowane specjalnie na potrzeby tego modelu, monitorowana elektronicznie prędkość silnika, czy wyjścia XLR pozwalające na pracę ze zbalansowaną wkładką sprawiają, że ten iście hi-endowy model chętnie wybierany jest do systemów gramofonowych najwyższej klasy.
Skoro opisałem już zasadę działania gramofonu manualnego, czas na modele ze sterowaniem automatycznym. W tych urządzeniach ramię jest podnoszone oraz opuszczane automatycznie po wciśnięciu przycisku. Poczatkujący użytkownicy często wybierają właśnie gramofon automatyczny, który pozwala łatwiej wejść w świat winyli, ponieważ najważniejsze czynności gramofon wykonuje automatycznie. Audio-Technica to marka będąca jednym z czołowych producentów gramofonów, która ma w swojej ofercie modele ze sterowaniem automatycznym. Wbrew pozorom nie są one droższe i od manualnych. Wybór konkretnego modelu zależy oczywiście od preferencji użytkownika. Początkującym użytkownikom polecam szczególnie model Audio-Technica AT-LP2X ze sterowaniem automatycznym i napędem paskowym, który umożliwia odtwarzanie płyt z prędkością 33 1/3 oraz 45 obrotów na minutę. Warto podkreślić, że jakość wykonania oraz zastosowane materiały są bardzo dobrej jakości, zważywszy, że ten model kosztuje niecałe 1000 zł.
Kolejnym modelem, który chciałbym polecić, jest Audio-Technica AT-LP3XBT. Gramofon fabrycznie wyposażony jest w dobrej jakości wkładkę AT-VM95C. Gramofon ma wbudowany przedwzmacniacz obsługujący wkładki MM i MC. Dlatego jeżeli macie w planach rozbudowę zestawu, będzie to dobry wybór. W modelu AT-LP3XBT wyposażenie obejmuje ponadto łączność bezprzewodową Bluetooth wraz z obsługą kodeka aptX HD. Już wyjaśniam, co to daje. Sygnał analogowy z płyty winylowej jest digitalizowany w wewnętrznym przetworniku gramofonu. W takiej formie może zostać wysłany przez Bluetooth do dowolnego urządzenia: słuchawek bezprzewodowych, czy głośnika Bluetooth.
Rola przedwzmacniacza gramofonowego
W poprzednim akapicie wspomniałem już, co to jest przedwzmacniacz gramofonowy. Czas wyjaśnić, po co jest stosowany, czyli jaką pełni funkcję.
Zacznę więc od początku, czyli sposobu generowania sygnału. Jak wiadomo, płyta winylowa ma na swojej powierzchni rowki. To właśnie na tych rowkach zapisywany jest sygnał. Obracająca się płyta gramofonowa wprawia w drgania igłę wkładki gramofonowej. Następnie, we wkładce, drgania zamieniane są na sygnał elektryczny. Powstający impuls jest jednak bardzo słaby i podatny na zniekształcenia. Ma też zmienioną charakterystykę, dslatego właśnie potrzebne jest urządzenie, które wstępnie wzmocni sygnał i dokona korekcji RIAA. Za to odpowiada przedwzmacniacz gramofonowy.
Jak już wiemy, może on być częścią gramofonu, a także niezależnym, zewnętrznym urządzeniem. Ze względu na dużą popularność gramofonów bardzo często wzmacniacze lub amplitunery stereo wyposażone są w wejście phono, które umożliwia podłączenie gramofonu.
Więcej informacji znajdziecie w artykule: po co stosować przedwzmacniacz gramofonowy
Przydatne akcesoria gramofonowe – co kupić do gramofonu?
Użytkownicy systemu gramofonowego powinni wiedzieć, że istnieje wiele przydatnych akcesoriów do gramofonu, które służą zarówno do konserwacji poszczególnych elementów, jak też do pełnego wykorzystania potencjału brzmieniowego systemu, co przyczynia się oczywiście do poprawy jakości dźwięku systemu. Dlatego w prostych słowach wyjaśnię, co warto kupić do gramofonu.
Przede wszystkim radzę zainwestować w środki do czyszczenia igły. Ich celem jest usunięcie gromadzących się tam drobinek kurzu i innych zanieczyszczeń. Zdecydowanie polecam także kupić środki do czyszczenia winyli. Te akcesoria są stosunkowo tanie i zapewniają prawidłowe odtwarzanie płyt. Niezbędne będą dobrej jakości kable RCA, które zapewnią transport sygnału. Przypomnę, że jeśli nie korzystacie z wbudowanego przedwzmacniacza do gramofonu, należy wybrać kable 2xRCA z żyłą uziemiającą.
Do prawidłowego działania gramofon musi być także skalibrowany, co umożliwi prawidłowe odtwarzanie płyt winylowych. Bez właściwie przeprowadzonej kalibracji jakość dźwięku będzie niższa. W dodatku może to doprowadzić do szybszego zużycia, a nawet uszkodzenia niektórych elementów. Jeśli brakuje Wam czasu, a przede wszystkim wiedzy, można zlecić kalibrację sprzętu w salonie.
Czy płyty winylowe mają lepszą jakość?
Miłośnicy winyli jako jeden z głównych powodów wyboru tego źródła podają wysoką jakość i charakter dźwięku. Moim zdaniem ta druga cecha jest pewnie nawet ważniejsza, ponieważ analogowy klimat winylu jest niepowtarzalny. Te same utwory odtwarzane z cyfrowych plików brzmią zdecydowanie inaczej. Mam na myśli sposób prezentacji brzmienia, instrumentów. Różnicę da się usłyszeć w każdym gatunku muzycznym i każdy, kto choć raz słyszał dźwięk z porządnego zestawu gramofonowego wie, o co chodzi. A jeśli ktoś nie słyszał takiego dźwięku, zachęcam do udania się na odsłuch. Być może to będzie właśnie ten moment, gdy zdecydujesz się na gramofon.
Odpowiadając jednak wprost na pytanie – czy winyl ma lepszą jakość, warto na początek ustalić, do czego mamy go porównać. Bezsprzecznym faktem jest, że głównym następcą płyt winylowych były złote krążki, czyli CD. Dlatego właśnie na podstawie parametrów sygnału porównam te dwa źródła.
Zacznę od pasma przenoszenia. Utwory nagrane na płycie CD mogą przenieść pasmo od 0 do 22 500 Hz, natomiast vinyle od 20 do około 30 000 Hz. Zakres dynami płyt CD wynosi 90 dB, natomiast płyt gramofonowych, w zależności od masteringu, od 55 do 70 dB.
Jak widać, pod względem parametrów technicznych płyta CD ma wyraźnie lepszą jakość od winylu. Większy jest bowiem stosunek sygnału do szumu, co sprawia, że mniej jest zakłóceń w postaci szumów i dudnienia. Złote krążki maja lepszą separację kanałów oraz mniejsze falowanie obrotów. Z koeli na korzyść winylu przemawia fakt, że pomimo aż 44 100 próbek sygnału na sekundę dane zbierane są w sposób binarny, co nie dorównuje ciągłej naturze analogowe sygnału.
Jak widać, istnieją zarówno argumenty przemawiające za płytami CD, jak też pokazujące wyższość winyli. Ja z własnego doświadczenia mogę dodać także, że duży wpływ na odbiór dźwięku mają też nasze osobiste predyspozycje. Dlatego zachęcam do omówienia się na odsłuch i porównanie tych dwóch źródeł. Wnioski najlepiej wyciągnąć samemu.
Jak podłączyć gramofon do głośników
W tym rozdziale wyjaśnię, jak podłączyć gramofon do systemu audio. Istnieje kilka konfiguracji systemów z gramofonem, które warto znać, aby wybrać opcję, która najbardziej Wam odpowiada. Jak wiadomo, jest to źródło dźwięku, którego sygnał wymaga wzmocnienia, aby mógł zostać przekazany do głośników. Co ważne, w odróżnieniu od innych źródeł, sygnał audio generowany z gramofonu jest na tyle słaby, że wymaga wstępnego wzmocnienia i obróbki. Wyjaśniłem to już dokładnie w rozdziale dotyczącym roli przedwzmacniacza do gramofonu. Warto jednak pamiętać, że z tego względu podłączanie gramofonu wymaga sprawdzenia typu posiadanego urządzenia.
Wiemy już, że wstępnym etapem obróbki sygnału z gramofonu jest wzmocnienie go we wbudowanym preampie gramofonowym lub zewnętrznym przedwzmacniaczu gramofonowym. Po tym etapie może być on traktowany jako sygnał analogowy z każdego innego źródła. Przypomnę także, że gramofon bez wbudowanego przedwzmacniacza można też podłączyć do wejścia phono we wzmacniaczu zintegrowanym lub amplitunerze. Jak widać, użytkownik sam może zdecydować, który sposób wzmocnienia sygnału wybiera. Dopiero po takim wzmocnieniu można usłyszeć dźwięk z głośników. W tym etapie także mamy różne możliwości. Sposób podłączenia zależy bowiem od typu posiadanych głośników. Jeśli są to głośniki pasywne, wówczas gramofon należy podłączyć do wzmacniacza za pomocą kabla analogowego 2xRCA. W przypadku kolumn aktywnych, które mają wbudowane wzmacniacze, należy podłączyć wstępnie wzmocniony sygnał z gramofonu do wejść liniowych w kolumnach. Po wykonaniu podłączania gramofonu można przejść do najciekawszego etapu, czyli odtwarzania muzyki.
Mam nadzieję, że dokładnie wyjaśniłem wszystkie możliwości podłączenia gramofonu. Niektórzy użytkownicy myślą bowiem, że gramofon jest urządzeniem posiadającym własne głośniki i nie wymaga dodatkowego sprzętu. Takie modele produkowała kiedyś polska firma Bambino. Obecnie rzadko spotyka się taki typ sprzętu. Od razu wyjaśnię także, że jakość dźwięku w takim rozwiązaniu będzie niska.
Podsumowanie
Duża popularność gramofonów sprawia, że oferta tych urządzeń oraz akcesoriów jest niezwykle szeroka. Zapewniam, że początkujący użytkownicy nie muszą wydawać majątku, aby odtwarzać płyty winylowe i cieszyć się analogowym dźwiękiem. Aby ułatwić Wam wybór i kupno gramofonu, w tym poradniku umieściłem sprawdzone modele, które polecam.
Zastanawiasz się nad zakupem gramofonu i nie wiesz, jaka konfiguracja będzie najlepsza. Zachęcam do kontaktu z wybranym salonem Top Hi-Fi & Video Design. Pomożemy Ci znaleźć sprzęt dopasowany do Twoich potrzeb i budżetu. Jako #EksperciDobregoBrzmienia zawsze doradzamy, że wybór sprzętu warto zacząć od odsłuchu i dokładnego poznania walorów sprzętu. Dzięki temu przez lata będziecie mogli cieszyć się dźwiękiem wysokiej jakości.
Komentarze