Zastosowanie słuchawek należy do najskuteczniejszych metod służących do minimalizacji wpływu akustyki pomieszczenia na dźwięk. Podobnie jak w wypadku zestawów głośnikowych, wyróżniamy kilka rodzajów konstrukcji. Rzadziej spotykanym i zarazem najbardziej wyrafinowanym typem są słuchawki elektrostatyczne. Jednym z czołowych producentów takich słuchawek oraz specjalistycznych wzmacniaczy, przeznaczonych wyłącznie do nich jest STAX.
Spis treści: STAX – co to za marka?
Historia STAX w skrócie
Firma Stax powstała w 1938 roku i ma w swoim dorobku wiele bardzo oryginalnych opracowań – często unikatowych w skali światowej. Z ważniejszych dokonań warto wymienić słuchawki, głośniki, mikrofony oraz – co ciekawe – elektrostatyczne wkładki gramofonowe i dedykowane do nich specjalne przedwzmacniacze korekcyjne. Niestety ten ciekawy epizod „gramofonowy” stanowi obecnie zamknięty rozdział. Warto też odnotować krótki epizod z produkcją wyrafinowanych wzmacniaczy mocy czy zaawansowanych technicznie urządzeń cyfrowych, służących odtwarzaniu dźwięku z płyt CD. Obecnie firma skoncentrowała się wyłącznie na słuchawkach elektrostatycznych i wzmacniaczach słuchawkowych. Jak zatem wyglądała historia tej niezwykłej marki? Można ją podzielić na kilka etapów.
Etap I – lata 1938-1963
W momencie założenia firma była zarejestrowana jako Showa Koon Kogyo Co. Ltd. Początkowo była zaangażowana głównie w sektorze militarnym. Później zwróciła się w stronę sprzętu radiowego i gramofonów. W 1950 roku pojawił się pierwszy mikrofon pojemnościowy, a następnie szereg modeli wkładek i ramion gramofonowych. Rok 1960 przyniół pierwszy model słuchawek elektrostatycznych – SR-1.
Etap II – lata 1963-1995
W 1963 następuje zmiana nazwy na Stax Industry Co. Ltd i rodzi się marka STAX. Rozwija się oferta „gramofonowa”, pojawiają się też głośniki elektrostatyczne. A końcówka lat 70. XX wieku zaowocowała słuchawkami SR-Sigma i SR-Lambda oraz pierwszym wzmacniaczem SRM-1.
SR-Lambda na rynku komercyjnym zadebiutowała w 1979 roku. Wspomniany model dwa lata później otrzymał główną nagrodę na targach w Chicago i nagrodę międzynarodowego przeglądu audio (organizacji IAR), zyskując uznanie wielu branżowych specjalistów z całego świata i uznanie wymagających audiofilów.
W 1982 roku firma przeprowadza się do większej siedziby, która pozwala na zwiększoną produkcję oraz wytwarzanie klasycznych urządzeń audio, takich jak wzmacniacze, odtwarzacz CD czy przetwornik cyfrowo-analogowy.
W 1985 roku narodził się nowy rodzaj słuchawek, polaryzowanych dwukrotnie wyższym napięciem (580 V w miejsce 230 V), z dopiskiem PRO w nazwie modelu – o czym piszemy dalej.
W 1986 roku STAX postanowił wprowadzić na rynek własny odtwarzacz płyt kompaktowych, czyli model CD-Quattro, a rok później w ofercie pojawił się 20-bitowy konwerter, którego kolejna wersja, nazwana Talent (1990), otrzymała bateryjne zasilanie.
W listopadzie 1995 roku Stax Industry Co. Ltd zawiesza działalność.
Etap III – lata 1996-2011
W styczniu 1996 roku, w wyniku przekształceń własnościowych pojawia się Stax Co. Ltd. W tym okresie powstaje większość owianych już legendą modeli słuchawek w tym słuchawek znakomitych, jak SR-007Mk2 oraz partnerujących im wzmacniaczy SRM-007tII, SRM-717 i SRM-727II.
Etap IV – po 2011 roku
Kolejna zmiana kapitałowo-biznesowa ma miejsce w 2011 roku. Marka STAX wiąże się z firmą Manposha, notowaną na Shenzen Commodity Exchange, zatrudniającą około 3000 pracowników.
W 2012 roku zostaje wprowadzony model SR-009 – kolejna słuchawkowa referencja.
W roku 2018 STAX obchodzi 80-lecie istnienia marki. Z tej okazji przygotowano trzy modele: przystępne cenowo słuchawki SR-300 Limited, edycję specjalną topowych SR-009BK oraz wzmacniacz SRM-353X BK.
W tym samym roku pojawia się topowy wzmacniacz SRM-T8000 w bardziej okazałej obudowie.
W 2023 roku dystrybucję urządzeń marki STAX na terenie Polski przejmuje firma Audio Klan.
Słuchawki elektrostatyczne – wyróżnik marki STAX
Tak jak już powiedzieliśmy, słuchawki elektrostatyczne nie należą do zbyt często spotykanych produktów, co więcej stanowią one całkiem spore wyzwanie dla konstruktorów. Dlatego też na przestrzeni minionych lat powstało relatywnie niewiele takich urządzeń. A producentów, którzy próbowali w przeszłości swoich sił na tym polu można dosłownie policzyć na palcach jednej ręki. Są wśród nich: japoński STAX, amerykański Koss, szwajcarski Precide (jeden model brandowany jako: „Ergo” lub „Jacklyn Float”), a nawet Marantz czy Sony. Większość z nich „poddała się” po wykonaniu pierwszego i zarazem ostatniego swojego projektu. Na placu boju pozostało dwóch pierwszych spośród wspomnianych producentów. Przy czym ten pierwszy ma zdecydowanie bogatszy dorobek na swoim koncie. Co więcej, stale udoskonala swoje osiągnięcia, wprowadzając kolejne, bardzo udane i chwalone na całym świecie konstrukcje.
I właśnie dlatego samo określenie „elektrostatyczne słuchawki” natychmiast przywołuje słuszne skojarzenie z marką STAX. Na tym nie koniec. Produkty STAX-a są na tyle wyjątkowe – i to pod każdym względem – że producent nie nazywa ich wcale słuchawkami, ale wprowadził własne, bardziej trafne określenie: „Earspeakers”, co w wolnym tłumaczeniu znaczy: „głośniki nauszne”. Sama geneza wprowadzenia tego terminu wiąże się z przeszłością branży audio, z czasami gdy słuchawki, jako takie, były traktowane jako coś dodatkowego, uzupełnienie właściwych urządzeń elektroakustycznych, jak chociażby wzmacniacze, amplitunery czy magnetofony. Należały wręcz do kategorii akcesoriów, a nie pełnoprawnych elementów w systemach audio. Natomiast uzyskiwana przez nie wysoka jakość dźwięku, zastosowane w nich wyrafinowane rozwiązania konstrukcyjne, czy wręcz elitarność wśród potencjalnych użytkowników skłoniły firmę STAX do zadbania o właściwy wizerunek swoich wyrobów, jak również o należne pozycjonowanie ich w świadomości odbiorców, niemalże na równi z wysokiej klasy kolumnami głośnikowymi.
Podkreślmy, STAX-y to nie są kolejne słuchawki, jakich tysiące na rynku. To ze wszech miar coś unikatowego, wręcz ikonicznego i dlatego skojarzenie z głośnikami jest tutaj jak najbardziej na miejscu. Ponadto, sam niebanalny termin „Earspeakers” wpływa również na wizerunek producenta. Stawia go w zupełnie innej, wyższej lidze, do której nie mają wstępu firmy oferujące klasyczne słuchawki dynamiczne.
Jak zatem są zbudowane słuchawki STAX-a i na jakiej zasadzie one działają?
W przeciwieństwie do klasycznych słuchawek dynamicznych, w których membrana jest poruszana przez centralnie umieszczoną w polu magnetycznym cewkę, przetworniki elektrostatyczne działają na innej zasadzie. Wykorzystuje się zjawisko oddziaływania pól elektrostatycznych, polegające na przyciąganiu i odpychaniu membrany od nieruchomych elektrod spolaryzowanych zmiennym napięciem, którego przebieg odpowiada sygnałowi audio. W takim układzie siła napędzająca oddziałuje w jednakowy sposób na całą powierzchnię membrany, dzięki czemu nie powstają fale koliste na jej powierzchni, znane jako zjawisko dzielenia się membrany. Oczywiście jest to możliwe tylko wtedy, kiedy membrana taka jest wykonana z dostatecznie cienkiego i lekkiego materiału przewodzącego.
Natomiast w słuchawkach dynamicznych siła poruszająca membranę oddziałuje na nią tylko z jednej strony. Poza tym membrana musi być sztywna, tak aby nie deformowało jej obciążenie akustyczne znajdujące się na zewnątrz przetwornika.
Sztywne materiały, poza licznymi zaletami, mają niestety także tę wadę, że ich masa jest dość znaczna, co wyraźnie pogarsza odtwarzanie transjentów i sygnałów o charakterze impulsowym. Nieuniknione są zatem zniekształcenia wynikające z histerezy pracy przetwornika napędzanego układem cewka-magnes, co skutkuje słyszalnymi zniekształceniami dynamicznymi.
Przetwornik elektrostatyczny zastosowany przez firmę STAX składa się z dwóch równoległych elektrod stałych i bardzo cienkiej membrany zawieszonej pomiędzy nimi. Membrana jest wykonana z polimeru wielkocząsteczkowego i ma postać folii o grubości mniejszej niż 2 mikrony (0,002 mm). Tak zbudowana membrana charakteryzuje się bardzo małą masą i jest wstępnie spolaryzowana. Gdy na elektrodach stałych pojawi się zmienne napięcie odpowiadające sygnałowi audio, wówczas membrana drga w takt zmian polaryzacji elektrod, czyli przyciągana jest w stronę elektrody o ładunku różnoimiennym i jednocześnie odpychana przez drugą o ładunku równoimiennym.
Mała masa membrany i wysokie napięcie polaryzacji wstępnej powodują, że drgania nie są obarczone opóźnieniami czasowymi i w ten sposób wiernie odpowiadają sygnałowi sterującemu, co stanowi o wyjątkowości tego rozwiązania.
Aktualna oferta firmy STAX
Obecna oferta STAX-a jest dość zróżnicowana i obejmuje nie tylko słuchawki nauszne. Na jej szczycie stoi model STAX SR-X9000 z najnowszą generacją elektrod MLER-3. Nieco poniżej plasuje się model SR-009S, do niedawna „klejnot w koronie” tej firmy. Dalej występuje tzw. „bolid Formuły 1” – potomek sławnej „Omegi” i to w dwóch odmianach SR-007Mk2 oraz SR-007A. Środek oferty okupują trzy modele mające swój rodowód w dawnej linii Lambda: SR-L300, SR-L500Mk2 i SR-L700Mk2. Natomiast najmniejszą konstrukcją są dokanałowe STAX SR-003 MKII, również polaryzowane napięciem 580 V.
Dostępne są też praktyczne akcesoria, m.in. wysokiej jakości pokrowce na słuchawki, stojaki oraz przedłużacze kabli słuchawkowych.
Wzmacniacze słuchawkowe STAX
W odróżnieniu od słuchawek dynamicznych czy magnetostatycznych, przetworniki elektrostatyczne STAX wymagają bardzo dużej amplitudy sygnału wyjściowego do sterowania słuchawkami elektrostatycznymi (w szczycie osiąga ona wartość nawet 450 V!) oraz zasilania dodatkowym wysokim napięciem stałym – 580 V.
W związku z tym do ich prawidłowego działania niezbędny jest wzmacniacz o specjalnej konstrukcji, różniący się znacznie od typowego wzmacniacza słuchawkowego. W tym zakresie STAX jest niekwestionowanym liderem na rynku, a swoje urządzenia nazwał „Energizerami”. Dalsze różnice dotyczą także złącz i ich opisów.
Firma STAX opracowała dwa standardy napięć i odpowiadających im wtyków połączeniowych, oznaczonych jako: Normal (230V) i PRO (580V). Skrót PRO ma konotację historyczną, związaną z pojawieniem się pierwszych słuchawek do użytku profesjonalnego (przez długi czas firma STAX była dostawcą urządzeń wyłącznie do zastosowań profesjonalnych), w których po raz pierwszy zastosowano wyższej napięcie i złącze 5-stykowe, w miejsce dotychczasowego 6-stykowego. Obecnie stosowany jest wyłącznie wariant PRO i złącza 5-stykowe.
W aktualnym katalogu firmy STAX znajduję się 5 modeli energizerów stacjonarnych, poczynając od flagowego SRM-T8000, a skończywszy na „budżetowym” SRM-400S przeznaczonym dla przystępnych cenowo modeli, jak SR-L300 czy nieco droższych SR-L500 Mk2. Na szczególną uwagę zasługuje lampowy wzmacniacz słuchawkowy SRM-700T, ze stopniem wyjściowym wykorzystującym lampę próżniową 6SN7. Do słuchawek dokanałowych przeznaczone są mobilne energizery SRM-D1 i SRM-D50.
Słuchawki STAX – gdzie kupić?
Produkty marki STAX z najwyższej półki dostępne są wyłącznie w sieci salonów sprzedaży Top Hi-Fi & Video Design. Zarówno przestrzenie, jak i model działania sieci salonów pozwalają na komfortowe zapoznanie się z każdym produktem, a fachowi doradcy – #EksperciDobregoBrzmienia – odpowiedzą na wszelkie Państwa pytania związane z oferowanymi urządzeniami. Wystarczy wcześniej umówić się na odsłuch.
Podsumowanie
Urządzenia marki STAX od lat wyznaczają standard odniesienia uznawany przez wielu koneserów tej formy odsłuchu, jak również są skierowane do profesjonalistów, którzy na co dzień korzystają ze słuchawek w swojej pracy – m.in. producentów i realizatorów nagrań. Ze słuchawkami firmy STAX kojarzonych jest wielu znanych muzyków, a wśród nich takie nazwiska jak Keith Jarrett – amerykański pianista, klawesynista i kompozytor muzyki jazzowej i poważnej czy Midori Gotō – słynna japońska wiolonczelistka.
Muzyka potrafi pisać najlepsze historie. Usłysz swoją, dzięki Top Hi-Fi & Video Design
Komentarze