Część użytkowników wybiera gramofon, gdyż chcą usłyszeć magię analogowego brzmienia, inni cenią rytuał związany z odtwarzaniem płyt. Zanim jednak zasiądziesz wygodnie i usłyszysz z głośników dźwięk pochodzący z płyt winylowych, trzeba to urządzenie złożyć i uruchomić. W tym poradniku opiszę wszystkie czynności krok po kroku i pokażę, że nie jest to trudne. Moim zdaniem każdy szanujący się miłośnik winylów powinien wiedzieć, jak złożyć i uruchomić gramofon.
Spis treści:
- Jak uruchomić gramofon?
- Kalibracja dla zaawansowanych – co jeszcze warto wiedzieć?
- Jak często przeprowadzać regulację gramofonu?
- FAQ. Najczęściej zadawane pytania
- Podsumowanie
Jak uruchomić gramofon?
Kupiłeś, nowy gramofon, rozpakowałeś, ustawiłeś na właściwym miejscu, usiadłeś i zastanawiasz się, czy to już właściwy moment, aby nacisnąć przycisk play, a także czy on w ogóle istnieje. Jeśli tak wyobrażasz sobie przygotowanie gramofonu do odsłuchu to wiedz, że dobrze trafiłeś. Rzeczywistość związana z przygotowaniem gramofonu do odtwarzania płyt winylowych wygląda trochę inaczej.
Moim zdaniem, każdy szanujący się użytkownik winyli powinien wiedzieć, jak działa gramofon i które elementy wymagają kalibracji. Zacznę więc od tego, że nowe gramofony można podzielić pod kątem obsługi na dwa typy. Są to modele wstępnie skalibrowane oraz modele wymagające wykonania szeregu czynności przed rozpoczęciem użytkowania.
Gramofony, w których producent dokonał już wstępnej kalibracji, są bardziej przyjazne dla początkujących użytkowników. Takie urządzenia najczęściej mają już dobraną przez producenta wkładkę, która została zamontowana na ramieniu gramofonowym. Producent najczęściej dołącza do wstępnie skalibrowanych gramofonów kable sygnałowe i przewód zasilający, co pozwala użytkownikowi zaoszczędzić czas.
Nieco więcej czynności mają do wykonania miłośnicy winyli, którzy zdecydują się na gramofon, który wymaga kalibracji. W sprzedaży dostępne są zarówno modele, które mają w zestawie wkładkę, jak i takie, w których wkładkę należy dokupić samodzielnie.
Przypomnę podstawową rzecz. Zanim przejdziemy do jakichkolwiek czynności kalibracyjnych, zadaniem użytkownika jest właściwe ustawienie i wypoziomowanie gramofonu. Od tych czynności należy zacząć proces uruchomienia sprzętu, niezależnie od tego, jaki model nabyłeś. Jest to bardzo ważne, ponieważ ze względu pokaźny na rozmiar fizycznego nośnika, czyli płyty winylowej, a także sposób odczytu sygnału, wszelkie nierówności będą miały negatywny wpływ na jakość dźwięku.
Gdy gramofon jest już wypoziomowany, można przejść do kolejnej czynności, czyli podłączenia wkładki i igły. W podstawowych gramofonach, przeznaczonych dla początkujących użytkowników, najczęściej wkładka gramofonowa oraz igła są fabrycznie zamontowane, aby zaoszczędzić trudności użytkownikom. W bardziej zaawansowanych modelach należy wykonać tę czynność samodzielnie. Sposób montażu zależy od tego, czy ramię ma wymienny headshell, pozwalający na szybką wymianę wkładki. Gdy Twój gramofon nie ma headshella, wówczas wkładkę montuje się bezpośrednio do ramienia za pomocą śrub montażowych, a następnie podłącza przewody. Odpowiednie kolory producent zawsze podaje w instrukcji, więc warto to sprawdzić.
Po wykonaniu tych czynności należy także zamontować talerz. Gdy już uporasz się z tymi zadaniami, Twój gramofon wygląda już tak, jak na wystawie w sklepie, czy też na zdjęciu ze strony internetowej.
To jednak nie koniec „zabawy”, ponieważ czeka Cię kalibracja wkładki. Jest to w zasadzie zbiór kilku czynności, które szczegółowo wyjaśnię. Pierwszym etapem kalibracji wkładki, który można wykonać samodzielnie, jest regulacja nacisku igły na płytę. Z angielskiego parametr ten określa się jako Vertical Tracking Force (ang. VTF). Do pomiaru stosuje się w tym celu elektroniczną wagę do gramofonu, która pozwala ustawić odpowiedni docisk. Na szczęście nie jest to drogi element. Za kilkadziesiąt złotych można nabyć dobrej jakości wagę gramofonu, która nie raz przyda się, aby ustawić właściwą siłę nacisku igły. Ta regulacja jest niezwykle ważna do uzyskania wyważonego i neutralnego dźwięku. Zbyt duży docisk igły na płytę spowoduje nie tylko wyeksponowanie skrajów pasma, ale przyczyni się także do zbyt wczesnego zużycia igły w gramofonie. Z kolei zbyt mały nacisk sprawi, że brzmienie gramofonu może być pozbawione niektórych szczegółów. Uniwersalna zasada mówi, że właściwy nacisk igły na płytę powinien wynosić od 1.8 g do 2.2 g. Warto jednak sprawdzić instrukcję producenta, w której podaje on informację, jaką siłę nacisku zaleca dla danej wkładki. Każda wkładka gramofonowa może mieć inne parametry dotyczące rekomendowane siły nacisku. Właściwą wagę należy ustawić, odpowiednio regulując pokrętło na przeciwwadze ramienia, które jest umieszczone z przeciwnej strony ramienia niż wkładka. Warto jednak sięgnąć do instrukcji obsługi, gdyż w niektórych modelach regulacja nacisku igły na płytę może odbywać się w nieco inny sposób.
Jeśli ustawiłeś już pożądaną siłę nacisku igły na płytę, czas ustawić anty-skating. Ta czynność wymaga nieco szerszego objaśnienia. Anty-skating to wyraz, który nie ma bezpośredniego odpowiednika w języku polskim, dlatego najczęściej używa się oryginalnego sformułowania. Może brzmi obco, ale jest to po prostu siła dośrodkowa działająca na igłę, która przesuwa ją do środka płyty. Anty-skating reguluje się za pomocą pokrętła lub ciężarka umieszczonego w okolicy zawieszenia ramienia. Właściwie ustawiony anty-skating powoduje, że podczas odtwarzania płyty ramię jest delikatnie przesuwane do środka płyty, zapewniając właściwy odczyt sygnału dźwiękowego z rowków płyty winylowej. Warto pamiętać, że anty-skating trzeba ustawiać ponownie, gdy zmienisz wkładkę, igłę lub siłę nacisku igły w swoim systemie gramofonowym. W gramofonach z napędem paskowym należy także założyć pasek, który dołączany jest w zestawie.
Tak wygląda podstawowa kalibracja wkładki, którą należy wykonać w każdym gramofonie. Doświadczeni użytkownicy wiedzą jednak, że to dopiero początek przygody. Posiadacze bardziej zaawansowanych gramofonów powinni wykonać także czynności, które opisałem w kolejnym akapicie.
Kalibracja dla zaawansowanych – co jeszcze warto wiedzieć?
Wydawać by się mogło, że czynności związane ze złożeniem i uruchomieniem gramofonu mogą skutecznie odstraszyć potencjalnych użytkowników. Okazuje się, że nic bardziej mylnego. Miłośnicy gramofonów często nabierają wprawy i samodzielnie kalibrują sprzęt, wchodząc na wyższy stopień wtajemniczenia. Warto pamiętać, że możliwości kalibracji zależą od stopnia zaawansowania modelu.
Najprostsze gramofony, które są wstępnie skalibrowane, a producent dołączył do zestawu wkładkę, z pewnością będą nadawały się do użycia już po wykonaniu czynności, które opisałem wyżej. Jednak większość gramofonów przeznaczonych dla wymagających użytkowników wymaga złożenia i kalibracji przed uruchomieniem. Dlatego teraz wyjaśnię pozostałe czynności, które należy wykonać w takich modelach.
Zanim jednak opiszę kolejne czynności związane z przygotowaniem gramofonu wyjaśnię, że możliwości kalibracji zależą także od zastosowanej we wkładce igły. Modele o szlifie sferycznym, które najczęściej stosowane są w tańszych wkładkach są mniej wrażliwe na nieprecyzyjną regulację. Będą więc dobrym wyborem dla początkujących użytkowników, którzy chcą wejść w świat analogowego brzmienia. Igły i wkładki stosowane w audiofilskich gramofonach mają bardziej skomplikowany szlif, pozwalający precyzyjniej odczytywać informacje z rowka płyty winylowej. To dzięki temu droższe wkładki zapewniają bardziej szczegółowy i bogaty w detale dźwięk. Oprócz niewątpliwych plusów bardziej skomplikowany kształt igły sprawia, że ten element staje się też bardziej wrażliwy na nieprawidłowe ustawienie. Dlatego właśnie takie droższe wkładki mają większe możliwości kalibracji.
Tym oto sposobem przechodzę do regulacji azymutu, której celem jest odpowiednie ustawienie kąta nachylenia igły. Powinna być ona ustawiona pionowo, aby równomiernie przekazywać do wkładki drgania z rowków zarówno z lewego, jak i prawego kanału. Książkowa definicja głosi, że azymut, czyli kąt pomiędzy pionowo ustawioną igłą, a poziomo umieszczoną płytą powinien wynosić dokładnie 90 stopni. Igła, widziana od czoła wkładki, powinna być więc ustawiona prostopadle do powierzchni płyty winylowej. Przyznam, że ten element regulacyjny sprawia nieco problemów użytkownikom. Wynika to z faktu, że nie wszystkie szablony są wystarczająca dokładne, a użytkownicy często mają problem ze zrozumieniem celu tej regulacji. Przypomnę jednak, że właściwie ustawiony kąt nachylenia igły gwarantuje nie tylko zrównoważony dźwięk, ale zapobiega także przedwczesnemu zużyciu igły i chroni przed uszkodzeniem płyt winylowych. Gdy wymagana jest korekcja azymutu, należy ją wykonać, okręcając śruby regulacyjne na wkładce, a następnie ustawiając pożądany kat. Na koniec oczywiście należy odpowiednio dokręcić śruby mocujące wkładkę.
Wbrew pozorom jest to jednak prosta regulacja. Powinieneś zaopatrzyć się w odpowiedni szablon do kalibracji, w którym zaznaczone będą odpowiednie punkty. Właściwe ustawienie azymutu jest wtedy, gdy pozioma kreska na szablonie jest równoległa do czoła uchwytu wkładki gramofonowej.
Kolejnym elementem wymagającym regulacji w bardziej zaawansowanych modelach jest wysokość ramienia. Ten parametr nosi angielski skrót VTA od słów Vertical Tracking Angle. Dlaczego prawidłowe ustawienie wysokości ramienia jest ważne? Otóż równoległe ustawienie ramienia do odtwarzanej płyty wraz z regulacją azymutu gwarantuje prawidłowe odczytywanie sygnału dźwiękowego z dwóch rowków płyty winylowej. Zapewnia to neutralny dźwięk stereofoniczny z właściwą dynamiką, głębią i stereofonią. Jednym słowem – marzenie każdego użytkownika, który chce uzyskać dobrą jakość dźwięku podczas odtwarzania płyt winylowych. Sposób ustawiania wysokości ramienia może odbywa się na różne sposoby, w zależności od posiadanego modelu. W tańszych gramofonach zazwyczaj ta regulacja nie jest możliwa. W niektórych modelach regulowana jest wysokość podstawy ramienia, co powoduje, że ten element jest podnoszony lub opuszczany. Do regulacji azymutu i VTA użytkownicy korzystają ze specjalnych szablonów pozwalających ustalić właściwy kąt. Podczas procesu kalibracji szablon zahacza się go za oś talerza. Wiem, że na niektórych stronach dostępne są szablony do samodzielnego wydruku. Odradzam jednak taką niewielką przecież oszczędność, ponieważ zapewniają one znacznie mniejszą dokładność.
Wielu użytkowników zadaje mi pytanie, jak poznać, że regulacja została przeprowadzona poprawnie. Otóż papierkiem lakmusowym jest, jak to często bywa, nasz słuch. Polecam odtworzenie nagrań, które dobrze znasz, aby sprawdzić, czy dźwięk jest odtwarzany właściwie. Profesjonaliści po ustawieniu VTA używają do weryfikacji poprawności ustawienia oscyloskopu, który pozwala zmierzyć poziom przesłuchów dla prawego i lewego kanału. Jeśli więc nie wiesz, jak prawidłowo ustawić azymut i wysokość ramienia w gramofonie, poproś kogoś bardziej doświadczonego, lub zleć kalibrację w salonie, który oferuje taką usługę.
Jak często przeprowadzać kalibrację gramofonu?
Każdy użytkownik gramofonu powinien pamiętać, że kalibracja nie jest procesem jednorazowym. Regularne słuchanie powoduje naturalne zużywanie się elementów gramofonu, takich jak igła, dlatego wcześniej ustawione parametry po jakimś czasie ulegają zmianom. Jeśli często słuchasz gramofonu, warto co miesiąc lub dwa sprawdzić regulację siły nacisku wkładki, a także ustawienie azymutu. Polecam kontrolować także stan zużycia igły. Jeśli gramofonu używasz rzadziej, interwał tych czynności można nieco wydłużyć, jednak maksymalnie raz na pół roku polecam sprawdzić poprawność opisywanych regulacji.
Przypomnę także, że oprócz opisanych w tym poradniku czynności kalibracyjnych, należy pamiętać także o dbaniu o czystość winyli. Proces czyszczenia płyt sprawi, że pozbędziesz się z ich powierzchni drobinek kurzu, pyłu i innych zanieczyszczeń, które skracają żywotność igły. W salonach Top Hi-Fi & Video Desing oferujemy szeroki wybór przydatnych akcesoriów, które pozwolą zadbać o należyty stan Twojego gramofonu.
FAQ. Najczęściej zadawane pytania
Jak podłączyć gramofon?
Gramofon jest źródłem dźwięku, które ze względu na swoją specyfikę podłącza się nieco inaczej niż np. streamer, czy odtwarzacz CD. Sygnał z tego urządzenia musi być najpierw wstępnie wzmocniony przez przedwzmacniacz gramofonowy. Dlatego sprawdź, czy Twój wzmacniacz lub amplituner ma wejście phono. Jeśli tak, gramofon należy podłączyć do tego wejścia za pomocą kabli 2xRCA z żyłą uziemiającą. Gdy Twój sprzęt nie jest wyposażony w wejście phono, należy zakupić zewnętrzny przedwzmacniacz gramofonowy. Kolejnym rozwiązaniem jest zakup gramofonu z wbudowanym przedwzmacniaczem. Wówczas można podłączyć taki sprzęt bezpośrednio do wejścia liniowego we wzmacniaczu lub amplitunerze.
Jak działa gramofon?
Gramofon jest urządzeniem pochodzącym z XIX wieku, dlatego jego konstrukcja uwzględnia realia i wiedzę techniczną tamtej epoki. Nośnikiem sygnału jest płyta winylowa, na której wytłoczone są odpowiednie rowki. Podczas odtwarzania dźwięku płyta gramofonowa obraca się z określoną prędkością. Opuszczona igła przenosi drgania z tych rowków na wkładkę, generując sygnał elektryczny. Tak właśnie powstaje dźwięk z gramofonu.
Jak podłączyć gramofon do głośników?
Gramofon generuje sygnał, który musi być odpowiednio wzmocniony, zanim zostanie przekazany do głośników. Za wzmacnianie sygnału odpowiada wzmacniacz lub amplituner.
Jedynie posiadacze kolumn aktywnych, które mają wbudowany wzmacniacz, mają możliwość podłączenia gramofonu bezpośrednio do głośników. Zanim jednak podłączysz gramofon pod wejście liniowe, musisz wstępnie wzmocnić sygnał. Możesz wykorzystać do tego przedwzmacniacz gramofonowy lub zakupić gramofon z wbudowanym przedwzmacniaczem gramofonowym.
Co jest potrzebne do gramofonu?
Aby usłyszeć dźwięk z gramofonu, należy stworzyć system stereo. Oprócz gramofonu należy więc zakupić wzmacniacz lub amplituner, najlepiej z wejściem phono, a także głośniki podstawkowe lub podłogowe. Zachęcam do kontaktu z naszymi specjalistami w salonie Top Hi-Fi, którzy pomogą dobrać Ci odpowiedni zestaw gramofonowy do użytku domowego.
Czy gramofon gra bez głośnika?
Gramofon jest jedynie źródłem dźwięku, więc wymaga zewnętrznych głośników. Żaden gramofon z prawdziwego zdarzenia nie ma wbudowanych głośników. Oczywiście, w marketach można znaleźć takie konstrukcje, jednak nie zapewnią one przyzwoitej jakości dźwięku, dlatego odradzam wybór takich modeli. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest wybór podstawkowe modelu gramofonu sprawdzonej marki wraz z podstawkowymi głośnikami aktywnymi. Cena takiego zestawu będzie oczywiście nieco wyższa, lecz zapewniam, że będzie to system gramofonowy, który zapewni wiele radości z odsłuchu.
Podsumowanie
Wszyscy użytkownicy gramofonu oraz osoby planujące zakup tego sprzętu powinny pamiętać, że kalibracja wkładki jest nieodłączną częścią użytkowania gramofonu. Brak właściwego ustawienia kluczowych elementów, takich jak siła nacisku igły, czy anty-skating doprowadzi do szybkiego zużycia elementów, a nawet awarii sprzętu. Dodam także, że żadna płyta gramofonowa nie zabrzmi tak, jakbyś tego oczekiwał, jeśli nie przeprowadzisz wcześniej regulacji gramofonu.
Pamiętaj że nie musisz wszystkich czynności kalibracji wykonywać samodzielnie. Zapytaj w salonie Top Hi-Fi & Video Design o możliwość złożenia i konfiguracji gramofonu, jeśli z powodu braku czasu lub innych względów nie chcesz wykonywać tych czynności samodzielnie.
Komentarze