Na wielu forach internetowych toczy się żywa dyskusja o wpływie przetwornika DAC na jakość dźwięku oraz wyższości układów przetwarzania C/A jednego producenta nad drugim. Postanowiłem więc na podstawie własnego doświadczenia opisać to zagadnienie, co pozwoli użytkownikom nieco bardziej obiektywnie przyjrzeć się temu niezwykle ważnemu tematowi. Obiecuję, że skupię się na faktach i danych technicznych, co z pewnością wyjaśni Ci wiele kwestii.
Spis treści: ESS Sabre DAC vs. Burr-Brown vs. AKM
Pojedynek na zera i jedynki
Jak wiadomo, rolą przetwornika DAC, czyli konwertera cyfrowo-analogowego jest zamiana sygnału cyfrowego na analogowy. To podstawowa definicja, która co prawda wyjaśnia rolę tego podzespołu w sprzęcie audio, lecz nie pokazuje istoty złożoności całego procesu przetwarzania. Postanowiłem więc nieco rozwinąć to zagadnienie i wyjaśnić, czym właściwie jest sygnał cyfrowy i analogowy.
Jeśli sięgniemy do początków sprzętu audio, wówczas okaże się, że pierwotnie znany i stosowany był jedynie sygnał analogowy. To właśnie w taki sposób zapisywano dźwięk np. na taśmach magnetofonowych. Daruję Wam wykresy i omawianie ich. Dodam tylko, że sygnał analogowy ma wartość ciągłą w czasie.
Najprościej rzecz ujmując, sygnał cyfrowy jest ciągiem zakodowanych zer i jedynek, których ucho ludzkie nie może usłyszeć. Po co więc kodować sygnał? Zapisywanie dźwięku w postaci analogowej niesie za sobą wiele znaczących niedogodności. Warto przypomnieć sobie chociażby problemy związane z taśmą magnetofonową, czyli jej podatność na degradację. Wszystkie fizyczne nośniki z biegiem czasu okazują się pod tym względem niedoskonałe.
Właśnie dlatego stworzony został cyfrowy zapis dźwięku, który eliminuje te niedogodności. Z biegiem czasu wspomniane zera i jedynki stały się codziennością i są od lat wykorzystywane do cyfrowego zapisy dźwięku. Właśnie dlatego w przetworniki DAC wyposażone są np. odtwarzacze CD, odtwarzacze sieciowe. Większość obecnie produkowanych wzmacniaczy zintegrowanych ma wejścia cyfrowe optyczne i koaksjalne, dlatego w ich wnętrzu także znajduje się układy przetwarzania cyfrowo-analogowego.
Jak już wspomniałem, sygnał cyfrowy służy jedynie do zapisu sygnału i aby użytkownik mógł usłyszeć dźwięk, ciąg zer i jedynek zapisanych w postaci binarnej musi zostać przetworzony do postaci analogowej. Jedynie sygnał analogowy może zostać wzmocniony i przekazany do kolumn, gdzie następuje jego zamiana na sygnał dźwiękowy.
To właśnie moduł DAC odpowiada za ten skomplikowany proces konwersji sygnału, który zachodzi we wszystkich odtwarzaczach CD, streamerach, a także wzmacniaczach wyposażonych w funkcje sieciowe. Istnieją także osobne urządzenia, czyli zewnętrzne przetworniki C/A. Doświadczeni użytkownicy wybierają właśnie te urządzenia, aby mieć pewność, że konwersja sygnału będzie przeprowadzona z najwyższą precyzją.
Wpływ układu DAC na brzmienie
Skoro wyjaśniłem już kluczową kwestię, czyli rolę przetwornika DAC w systemie audio, czas wytłumaczyć, jaki wpływ ma ona na jakość dźwięku. Zacznę poważnie – każdy proces przetwarzania sygnału niesie za sobą ryzyko wystąpienia błędów. Im większa wierność przekonwertowanego sygnału, tym mniej zniekształceń. Dlatego właśnie zastosowana kość DAC ma fundamentalne znaczenie w kwestii parametrów sygnału. Każdy z czołowych producentów kości DAC, czyli ESS Technology, Burr-Brown, czy AKM ma różne modele przetworników.
Podobnie jak w przypadku producentów samochodów, czy wielu innych kategorii produktów, także w branży audio występują rozmaite kategorie sprzętu, które różnią się oczywiście ceną. Jak łatwo się domyślić, im wyższej jakości odtwarzacz, czy też wzmacniacz sieciowy, tym lepsza kość DAC jest w nim stosowana. Warto jednak pamiętać, że ciężko zbadać wpływ samego modułu DAC na brzmienie. Stanowi on bowiem jedynie jeden z elementów toru sygnałowego, w skład którego wchodzi wiele innych elementów elektronicznych, które także mają wpływ na finalnie uzyskaną jakość dźwięku. Należy także uwzględnić wpływ sekcji zasilającej, a także skuteczność ekranowania przewodów.
Na podstawie własnego doświadczenia wiem, że część użytkowników przywiązuje dużą rolę do producenta przetwornika DAC. Radzę jednak, aby zawsze przed zakupem umówić się na odsłuch sprzętu i wyrobić sobie własną opinię, niż sugerować się niektórymi opiniami wypisywanymi choćby na forach internetowych. Z własnego doświadczenia wiem, że klienci często sugerują się atrakcyjnymi parametrami sprzętu mało znanych marek chińskich producentów. Wielokrotnie podczas odsłuchów sprzętu spotkałem się z sytuacją, w której sprzęt z naszej oferty wypadał zdecydowanie lepiej, mimo że moduł DAC teoretycznie oferował gorsze parametry niż tańszy produkt, którego producent wiele obiecywał klientom w materiałach reklamowych.
Jak sprawdzić DAC zastosowany w sprzęcie?
Przejdę więc do konkretów. Na jakie parametry przetwornika C/A powinien zwrócić uwagę użytkownik, aby sprawdzić jego jakość i możliwości? Większość producentów podaje w specyfikacji urządzenia zastosowany w nim przetwornik, co znacznie ułatwia dalszą analizę. Spotkałem się jednak kilka razy z sytuacją, w której producent świadomie nie wymienił w karcie produktu symbolu modułu DAC. W takim wypadku warto poszukać informacji w specjalistycznych recenzjach. Testerzy, którzy gruntownie analizują sprzęt, z pewnością są w stanie uzyskać taką informację.
Jak to w życiu bywa, istnieje także wiele aspektów stosowania komponentów danej marki. Poszczególni producenci, decydując się na zastosowanie danej kości DAC, biorą pod także pod uwagę wiele czynników, czyli cenę, parametry, a także dostępność takich komponentów. W ciągu ostatnich 2-3 lat wydarzyło się wiele niesprzyjających okoliczności, takich jak pandemia, czy też duży pożar w fabryce AKM, co także miało wpływ na strategiczne decyzje poszczególnych marek. Zrobiłem jednak mały przegląd producentów modułów DAC oraz urządzeń, w jakich są one montowane.
Przetworniki AKM
Trzyliterowa nazwa AKM to akronim od słów Asahi Kasei Microdevices. Nietrudno się domyślić, że marka ma japońską proweniencję. Istnieje wiele znanych i cenionych układów tego producenta, takich jak AK4490 i AK4493, które imponowały parametrami i możliwościami. Z moich informacji wynika, że marka pokonała ostatnie trudności i nadal pracuje nad nowymi układami. Dlatego jeszcze nie raz usłyszycie o jej potędze. Przetworniki AKM stosowane są w urządzeniach wielu japońskich marek, ale nie tylko. Także norweski Hegel korzysta z DAC-ów od AKM w swoich urządzeniach. Popularna integra Hegel H95 wyposażona jest właśnie w produkt opracowany przez Asahi Kasei Microdevices.
Przetworniki ESS Technology
ESS Technology jest gigantem technologicznym z Kalifornii, specjalizującymi się w projektowaniu i produkcji przetworników cyfrowo-analogowych. Niezwykle ciekawe są początki tego przedsiębiorstwa, ponieważ w pierwszym etapie firma zajmowała się rozwijaniem syntezatorów mowy. Dopiero na początku XXI wieku, na skutek przekształceń własnościowych, powstała obecna nazwa oraz rozpoczęto opracowywanie i wdrażanie przetworników DAC. Nie sposób wymienić wszystkich znanych i cenionych modeli kości, jednak pewnym przełomem okazała się kość ESS 9018, która zadebiutowała w 2009 roku i przez kilka lat była rozwijana przez kalifornijskiego producenta. Obecnie topowa kość ESS Sabre 9038PRO pozwala dekodować sygnał w rozdzielczości 32-bit/768 kHz i wspiera standard DSD512.
Spośród wielu producentów stosujących przetworniki od ESS Technology mogę wymienić między innymi markę Rotel. Bardzo dobrze oceniany odtwarzacz CD japońskiego producenta, czyli Rotel DC-6000 wyposażony jest właśnie w układ DAC tego producenta. Z kolei jubileuszowy odtwarzacz sieciowy firmy Bluesound, czyli Node X wyposażony został w wysokiej klasy przetwornik ESS Sabre 9028Q2M, który wyróżnia się rekordowo niskim poziomem jittera oraz bardzo niskim poziomem szumów.
Przetworniki ESS Technology znajdziemy także w wielu innych cenionych odtwarzaczach i wzmacniaczach sieciowych.
Przetworniki Burr-Brown
Burr-Brown Corporation, gdyż tak brzmi pełna nazwa tego amerykańskiego przedsiębiorstwa, zajmuje się nie tylko produkcją kości DAC, ale też różnego typu układów scalonych, stosowanych przy przetwarzaniu sygnałów w wielu branżach technologicznych. Co ciekawe, słowo „Burr” w języku angielskim oznacza „bełkot” lub „buczenie”, więc z naszego punktu widzenia nazwa jest bardzo przewrotna.
Z kości DAC tego producenta korzystało i nadal korzysta wiele renomowanych marek sprzętu audio, wśród których można zaliczyć choćby Yamaha, czy Blusound. Z popularnych modeli warto wymienić choćby wielokrotnie nagradzany odtwarzacz sieciowy tej marki, czyli Bluesound NODE.
Producenci i oznaczenia kości DAC – na co zwrócić uwagę
Jak już wspomniałem, każdy producent kości DAC oferuje różne modele przetworników, które różnią się najważniejszymi parametrami, oraz oczywiście ceną. Im wyższej klasy sprzęt wybieracie, tym wyższej jakości przetwornik cyfrowo-analogowy jest w nim zastosowany. Tak przynajmniej postępują czołowi producenci sprzętu audio, którzy szanują klientów i ich zamiłowanie do dobrej jakości dźwięku.
Kolejnym krokiem jest sprawdzenie danych dotyczących najważniejszych parametrów danego modułu DAC. Radzę przeanalizować, jaki sygnał jest w stanie przetworzyć dana kość pod kątem ilości bitów oraz maksymalnej częstotliwości próbkowania. Warto też sprawdzić, czy dana kość dekoduje sygnał DSD. Jeśli tak, jest to ważny sygnał, że jest to wysokiej klasy model. Kolejnym ważnym parametrem, mającym wpływ na jakość sygnału jest zakres dynamiki podawany w decybelach. Im ów zakres jest szerszy, tym lepiej. Wysokiej jakości układy DAC osiągają wartość dynamiki przekraczającą 120 dB.
W karcie produktu znajdziecie także o wiele więcej danych dotyczących zastosowanego sposobu filtracji sygnału, konfiguracji oraz szczegółowe wykresy. Nie sposób jednak wszystkiego szczegółowo omówić, gdyż są to specjalistyczne informacje, które prawidłowo przeanalizować mogą jedynie specjaliści w danej dziedzinie.
Dla lepszego zobrazowania różnic posłużę się przykładem, porównując parametry zastosowanych kości DAC w dwóch odtwarzaczach sieciowych tego samego producenta: budżetowym NAD CS1 oraz audiofilskim streamerze NAD C658. W pierwszym zastosowano przetwornik Texas Instruments PCM5142 DAC, który pozwala dekodować na analog pliki w rozdzielczości 24-bit/192 kHz. Zakres dynamiki wynosi i odstęp sygnału od szumu (SNR) wynoszą 112 dB, zaś THD 93 dB. W wysokiej klasy stremerze NAD C658 producent zastosował kość ESS Technology Sabre ES9028Q2M. Jest to przetwornik, który może dekodować 32-bitowe pliki w rozdzielczości 32-bit/384 kHz. Zakres dynamiki wynosi aż 129 dB, co jest bardzo wysoką wartością. Pamiętajcie jednak, że wartości osiągane przez streamer NAD CS1 także są dobre i użytkownicy którzy wybrali ten model wysoko oceniają jego brzmienie. Moim celem było pokazanie, że zamiast sugerować się samym producentem, warto sprawdzić parametry, klasę urządzenia, a także umówić się na odsłuch w salonie audio, który pozwoli lepiej poznać i przetestować wybrany produkt.
Chciałbym jednak zaznaczyć, że parametry podane przez producenta układu DAC dotyczące dekodowanego sygnału często nie pokrywają się z tymi, które oferuje dany model odtwarzacza. Dzieje się tak dlatego, że producenci sprzętu z pewnych względów wprowadzają własne ograniczenia. Nie zdziwcie się więc, jeśli na przykład maksymalna częstotliwość próbkowania Waszego zewnętrznego DAC-a jest niższa niż samej kości. Podobne ograniczenia dotyczą także odtwarzania plików DSD, dlatego takich informacji należy szukać bezpośrednio w specyfikacji danego sprzętu, nie zaś w możliwościach samego przetwornika cyfrowo-analogowego.
Podsumowanie
Układ DAC jest niezbędnym elementem każdego odtwarzacza CD, streamera, czy wzmacniacza sieciowego, ponieważ odpowiada za konwersję sygnału. Czołowi producenci tego komponentu, czyli ESS Technology, Burr-Brown, czy AKM oferują rozmaite modele, dedykowane do sprzętu różnej klasy – od budżetowych modeli po odtwarzacze klasy hi-end. Bardziej racjonalnym podejściem od porównywania producentów jest jednak analiza parametrów danego modelu, a przede wszystkim odsłuch sprzętu, który pozwoli Ci świadomie podjąć decyzję, czy dany produkt spełnia Twoje oczekiwania.
Wiem, że świadomy wybór sprzętu audio jest ważnym zadaniem, które wymaga wiedzy i doświadczenia. Dlatego zachęcam do tego, aby umówić się na prezentację i odsłuch wybranego modelu w salonie Top Hi-Fi. Jako #EksperciDobregoBrzmienia zadbamy, abyś dokonał właściwego wyboru.
Muzyka potrafi pisać najlepsze historie. Usłysz swoją, dzięki Top Hi-Fi & Video Design
Komentarze