Poprzedni
Następny

Akustyka pomieszczenia odsłuchowego – na co zwrócić uwagę?

Średnia ocen: 4.8
(6 ocen) 3 komentarze

Akustyka pomieszczenia odsłuchowego jest niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na jakość brzmienia systemu audio. Warto wiedzieć, że w wielu przypadkach to właśnie pomieszczenie odsłuchowe często jest „wąskim gardłem” systemu audio dobrej klasy, który nie zadowala w pełni użytkowników. Znajomość podstawowych zagadnień akustyki pozwoli, nawet bez wydawania pieniędzy, polepszyć sposób rozchodzenia się fal dźwiękowych. W tym artykule uświadomię Wam, że poprawa akustyki w wielu przypadkach nie wymaga znacznych nakładów finansowych, ponieważ istnieją sposoby pozwalające samodzielnie wyeliminować pewne mankamenty, co przyczyni się do poprawy jakości dźwięku w Waszym systemie.

Spis treści: Akustyka pomieszczeń, a kwestia jakości dźwięku

Odpowiednia akustyka pozwala tak kierować falę dźwiękową, aby zapewnić odpowiednią głośność dźwięku w miejscu odsłuchu

Ustawienie głośników w przestrzeni

Wszyscy posiadacze zestawów stereo powinni wiedzieć, że zakup i podłączenie sprzętu nie kończy etapu konfiguracji systemu stereo. Właściwe ustawienie głośników w przestrzeni pomieszczenia odsłuchowego ma bowiem wymierny wpływ na jakość dźwięku.

Prawidłowe ustawienie zestawów głośnikowych wpływa na równowagę tonalną, ilość i jakość basu, szerokość i głębokość sceny dźwiękowej oraz czystość średnicy, czyli szereg czynników, które decydują o jakości brzmienia zestawu stereo. Zapewne większość użytkowników chce uzyskać jak najlepsze rezultaty dźwiękowe, zwłaszcza gdy źródłem dźwięku jest dobrej klasy gramofon, czy odtwarzacz, a w systemie znajduje się dobrej klasy wzmacniacz i głośniki. Zaznaczę od razu, że odpowiednie ustawienie kolumn i adaptacja akustyczna nie wpłyną na głośniejszy dźwięk, co jednak powinno być oczywiste.

Chcąc jak najlepiej dopasować głośniki należy już na etapie ich wyboru sprzętu pomyśleć o akustyce. W tym rozdziale skupię się na poradach dotyczących tego, jak właściwie ustawić głośniki w pomieszczeniu odsłuchowym, aby uzyskać jak najlepsze efekty brzmieniowe. Warto pamiętać, że podstawowe zasady, które omówię, dotyczą wszystkich kolumn, niezależnie od ich producenta, czy parametrów sygnału. Skupię się na systemie stereo, ponieważ zrozumienie tych zasad będzie stanowiło dobry punkt wyjścia do zagadnień związanych z systemami wielokanałowymi.

Symetryczne ustawienie głośników względem słuchacza

Ustawiając głośniki w pomieszczeniu, należy w pierwszej kolejności zadbać o ich symetryczne ustawienie względem słuchacza. Człowiek, niejako podświadomie, dąży do symetrii w swoim życiu, ponieważ wpływa to na uporządkowanie jego przestrzeni. W tym przypadku intuicja nie zawodzi, ponieważ ustawienie kolumn symetrycznie względem słuchacza zapewni, że fale dźwiękowe będą rozchodziły się równomiernie, zapobiegając przesunięciom fazowym. Wpływa na to prędkość dźwięku, która pomimo niewielkiej odległości, może zaburzać jego właściwy odbiór.

Podstawkowe kolumny Bowers & Wilkins 805 D4 Signature

Odsunięcie głośników od ściany

Skoro jesteśmy już przy symetrii, warto także odsunąć obie kolumny głośnikowe od ściany o taką samą odległość. Dotyczy to zarówno głośników podłogowych, jak i podstawkowych. Zachowanie dystansu od ściany sprawi, że unikniemy podbarwień w zakresie niskich częstotliwości. Przyczyną „dudniącego” basu, na który skarżą się niektórzy użytkownicy w wielu przypadkach nie jest jakość sprzętu, lecz ustawienie kolumn bezpośrednio przy ścianie, bez zachowania dystansu.

Negatywnie na jakość dźwięku wpłynie też „upchnięcie” kolumn w pomieszczeniu pomiędzy meble, w ciasne i zamknięte przestrzenie. Takie ustawienie stanowi w zasadzie skumulowanie wszystkich negatywnych czynników wpływających na fale dźwiękowe. Dlatego nawet najlepszy system w takim ustawieniu nie zapewni dobrej jakości dźwięku, ponieważ przeszkodę będą stanowiły właśnie czynniki pogarszające akustykę. Zdaję sobie sprawę, że nie zawsze wynika to z niewiedzy, lecz po części po prostu z ograniczeń dotyczących przestrzeni. Mam więc pewną radę dla takich użytkowników – jeśli nie macie możliwości ustawienia kolumn w pozycji zgodnej z wymienionymi przeze mnie zasadami, przestawiajcie więc kolumny na czas odsłuchu. Myślę. że to najlepszy kompromis, który powinni zaakceptować pozostali domownicy, nawet jeśli nie są miłośnikami dobrego brzmienia.

Odpowiedni kąt nachylenia kolumn

Warto pamiętać także o odpowiednim kącie nachylenia kolumn względem słuchacza. Mam na myśli oczywiście zmiany kąta ustawienia całej kolumny względem słuchacza poprzez odpowiedni kąt dogięcia obudowy. Nie trzeba być audiofilem, aby usłyszeć, jak zmienia się barwa dźwięku w wyniku zmian ustawienia kolumn. Różnice dotyczą jakości odtwarzania basu i lokalizacji źródeł pozornych. Jedyną drogą do osiągnięcia najlepszych rezultatów dźwiękowych jest w tym przypadku metoda prób i błędów. Każdy model głośników ma bowiem inaczej zaprojektowane przetworniki, co wpływa na to, jak rozchodzą się fale dźwiękowe. Próby należy jednak rozpocząć od lekkiego pochylenia kolumn głośnikowych względem słuchacza. W kolejnej fazie testów należy zmieniać ten kąt i wnikliwie słuchać efektów jakie osiągacie. Pewna podpowiedzią mogą być sugestie producenta. Niektóre marki na stronie internetowej umieszczają pewne wskazówki dotyczące właściwego ustawienia kolumn. Zachęcam też do sprawdzenia testów kolumn. Wnikliwi recenzenci z pewnością przeprowadzali takie obserwacje, dzieląc się wynikami z czytelnikami.

Hegel H95 charakteryzuje się precyzyjnym strumieniem cyfrowych danych

Rozchodzenie się dźwięku

Rozchodzenie się dźwięku w pomieszczeniu jest niezwykle obszernym zagadnieniem, o którym można pisać książki. Moim celem jest jednak uświadomienie kilku najważniejszych praw i zależności dotyczących akustyki, które pozwolą zrozumieć zagadnienia dotyczące fal dźwiękowych.

Na początku warto uświadomić sobie, że fale dźwiękowe w pomieszczeniach nie rozchodzą się swobodnie. Po wygenerowaniu z głośników napotykają one na szereg przeszkód znajdujących się w danym miejscu. Z punktu widzenia fizyki najlepiej jest, aby do słuchacza trafiał dźwięk bezpośredni, bez napotykania przeszkód na swojej drodze. Celem użytkownika jest więc wytłumienie fal odbitych, co polepsza akustykę w pomieszczeniu. Istnieją proste sposoby polegające na wykorzystaniu dywanu, czy mebli, co szczegółowo wyjaśnię w jednym z kolejnych rozdziałów. 

W każdym zamkniętym pomieszczeniu tworzą się stany dźwiękowe nie zmieniające się pod wpływem warunków przestrzennych. Stany powyższe charakteryzują się zakresami niskiego i wysokiego ciśnienia akustycznego. Zjawisko to może prowadzić np. do uwypuklenia basów w sytuacji, gdy głośniki stoją przy ścianie. Występują one przy określonych częstotliwościach tzw. rezonansowych lub modach pomieszczenia (falach stojących). Ich wartości można obliczyć niezależnie od innych parametrów. Także proporcje pomieszczenia warunkują występowanie poszczególnych modów.

Łatwo można ustalić, czy dane pomieszczenie odsłuchowe charakteryzuje się w zakresie basów korzystnymi czy też problematycznymi właściwościami akustycznymi. W zakresie sopranów i średnicy sprawa jest bardziej skomplikowana. Przedmioty wyposażenia wnętrza odgrywają tutaj istotną rolę. Na akustykę wpływają takie czynniki, jak przede wszystkim; wykładziny ścienne i podłogowe, przedmioty powszechnego użytku (meble i wyposażenie pokoju), dekoracje okna (zasłony, firanki, rośliny ustawione na parapecie). We wszystkich rozważaniach zawsze należy uwzględniać fakt obecności osób w pomieszczeniu.

Jak ustawić głośniki w pomieszczeniu, w którym będziemy słuchać muzyki?

Prawidłowe ustawienie głośników w pomieszczeniu, w którym będziemy słuchali muzyki ma kluczowe wpływ na jakość dźwięku. Bez uwzględnienia podanych w tym poradniku zasad nie osiągnięcie najwyższej wierności dźwięku. Błędy w ustawieniu głośników negatywnie wpływają na sposób rozchodzenia się fal dźwiękowych w pomieszczeniu. Postaram się jednak wyjaśnić wszystkie najważniejsze aspekty w prosty sposób.

Fala dźwiękowa wytwarzana przez system nagłośnienia ściennego Indiana Line

Odległość od ścian

W jednym z poprzednich akapitów określiłem już podstawowe zasady dotyczące ustawienia głośników w przestrzeni. Najczęściej popełnianym błędem wśród użytkowników jest ustawianie kolumn bezpośrednio przy ścianie. Wynika to przede wszystkim z chęci zaoszczędzenia miejsca oraz dbałości o wystrój wnętrza. Wpływa to jednak negatywnie na swobodne rozchodzenie się fal dźwiękowych. Podczas rozmów Klienci często pytają mnie, jaką zachować odległość od ściany podczas ustawiania kolumn głośnikowych. Nie ma w tym przypadku jednej, uniwersalnej liczby, która sprawdzi się we wszystkich przypadkach. Przede wszystkim należy sprawdzić, jaki typ  obudowy mają Wasze głośniki. Modele z bass-refleksem umieszczonym z tyłu zdecydowanie powinny być bardziej odsunięte od ściany. Rekomenduję, gdy to możliwe, odległość 50 cm. Dzięki temu wydostające się powietrze nie będzie uderzało bezpośrednio w ścianę, co mogłoby doprowadzić do podbarwień w zakresie niskich częstotliwości. Warto także wyposażyć się w specjalne ustroje akustyczne, które ustawiane są za kolumnami. Powodują one właściwe odbijanie fal dźwiękowych, ograniczając ryzyko pogorszenia jakości basu. Te akcesoria sprawią ponadto, że Wasze pomieszczenie odsłuchowe będzie wyglądało bardziej profesjonalnie.

Ograniczenie powierzchni odbijającej fale dźwiękowe

Warto zadbać o to, aby przestrzeń pomiędzy słuchaczem a kolumnami była odpowiednio zagospodarowana. Nie powinny znajdować się w niej powierzchnie odbijające dźwięk. Dlatego właśnie należy na podłodze położyć dywan, o czym szerzej piszę w jednym z kolejnych akapitów. Podobny, negatywny efekt wystąpi, gdy zdecydujecie się ustawić stół w pomieszczeniu odsłuchowym, pomiędzy głośnikami a słuchaczem. Wiem, że w wielu pomieszczeniach jest to jedyne rozwiązanie, więc warto przynajmniej wybrać mebel o mniejszych gabarytach. Takie są cechy dźwięku, więc właściwe umeblowanie możne być najtańszym sposobem na poprawę brzmienia.

Odpowiednia wysokość głośników

Użytkownicy kolumn podstawkowych powinni wziąć także pod uwagę oś poziomą ustawienia głośników. Chodzi o to, aby głośniki wysokotonowe znalazły się na wysokości uszu. Polecam użycie specjalnych standów głośnikowych, które zapewnią stabilne posadowienie kolumn oraz estetyczny i profesjonalny wygląd sprzętu.

Głośniki Audio Pro A10 MkII można zawiesić na ścianie dzięki dedykowanym uchwytom

Posiadacze kolumn podłogowych powinni zainwestować w izolatory akustyczne, które zapewniają odpowiednie tłumienie wibracji, poprawiając czystość i klarowność brzmienia. Dzięki nim można także skompensować wysokość kolumn głośnikowych, dopasowując ją do własnych oczekiwań.

Więcej informacji znajdziecie w artykule: Głośniki podstawkowe – na jakiej wysokości je ustawić

Właściwa szerokość bazy stereo

Pod względem geometrycznym, zespoły głośnikowe wraz ze słuchaczem stanowią trzy wierzchołki trójkąta. Jeden z boków – odległość między kolumnami – jest tzw. bazą. Szerokość tej bazy powinna  być równa lub nieco mniejsza niż odległość miejsca, w którym siedzi słuchacz do głośników. Przyjmuje się, że kąt, którego wierzchołek pokrywa się z miejscem odsłuchu, powinien być zawarty w przedziale 45-60 stopni. Oznacza to, że odległość słuchacza od każdego z głośników jest równa bądź większa niż szerokość bazy. W praktyce, posługiwanie się tą odległością jest mniej wygodne niż odległością słuchacza od bazy.

Ogólny związek między odległością miejsca odsłuchowego (d) od szerokości bazy stereofonicznej (B),  można zapisać jako:

0,866 B < d < 1,207 B

Wiem, że miało być bez wzorów i dziwnych wyliczeń, jeśli jednak chcecie podejść do tematu profesjonalnie, warto wyliczyć w ten sposób właściwą odległość punktu odsłuchowego.

Podane powyżej współczynniki wynikają z zależności trygonometrycznych dla kątów 45 i 60 stopni.

Na przykład, dla typowej szerokości bazy B = 2,5 m, optymalna odległość punktu odsłuchowego wynosi 2,16-3,02 m. Oczywiście, od zasady tej są wyjątki. Zestawy głośnikowe elektro- lub magnetostatyczne (panele) zwykle preferują ustawienia węższe, to znaczy takie, w których zestawy są rozstawione względem słuchacza w kącie mniejszym niż 45 stopni (oznacza to, że odległość d w naszym przykładzie wynosiłaby więcej niż 3,02 m). Jednak dla większości konwencjonalnych zestawów głośnikowych warto przestrzegać podanej zależności. Z wielu doświadczeń wynika, że zbyt wąskie ustawienie głośników jest często stosowane przez audiofilów. Najczęściej prowadzi to do nienaturalnego ściśnięcia sceny dźwiękowej, osłabienia separacji źródeł dźwięków oraz do ogólnego zmniejszenia realizmu przestrzennego. Ponadto, znacznie trudniej jest wówczas uzyskać realistyczną głębię obrazu stereo.

Niskie częstotliwości dźwięku, a zjawiska przestrzenne

Każdy, kto szukał informacji na temat akustyki pomieszczeń zauważył z pewnością, jak wiele miejsca poświęca się zagadnieniom związanym z niskimi tonami. Dlaczego bas jest tak ważny, a pozostałe częstotliwości dźwięku, czyli średnie i wysokie tony schodzą na drugi plan? Jest to związane z charakterystyką fal dźwiękowych. Długość fali dla niskich częstotliwości jest dużo większa niż dla średnich i wysokich tonów. Właśnie z tego względu podczas propagacji, czyli rozprzestrzeniania się fal dźwiękowych, zwiększa się ilość odbić dźwięku, zanim trafią one do słuchacza. Można w uproszczeniu powiedzieć, że poszczególne części pasma mają odmienną prędkość dźwięku.

Niskie częstotliwości dźwięku generowane są także w subwooferze.

Wpływ mebli i tekstyliów (zasłony, dywany) na dźwięk

W jednym z poprzednich akapitów wyjaśniłem, jak należy ustawić kolumny w pokoju odsłuchowym. Zastosowanie się do tych zasad jest ważnym krokiem do sukcesu, czyli poprawy akustyki pomieszczenia. Skoro znamy już podstawowe reguły, warto poznać, jaki wpływ ma umeblowanie i tekstylia na dźwięk w systemie audio. Posłużę się tutaj prostym przykładem. Zapewne przypominacie sobie sytuację, kiedy podczas remontu, czy przeprowadzki rozmawialiście w całkowicie pustym pomieszczeniu, pozbawionym mebli, zasłon i dywanu. Słuchać wówczas charakterystyczny pogłos, który wydaje się nienaturalny. Właśnie dlatego ważnym, a co najważniejsze w zasadzie bezkosztowym sposobem na poprawę akustyki jest jego właściwe umeblowanie. Najczęstszym błędem jest pozostawianie pustych powierzchni odbijających dźwięk. Newralgicznymi punktami są tutaj miejsca za kolumnami oraz pomiędzy kolumnami a słuchaczem. W pomieszczeniach odsłuchowych fale dźwiękowe nie rozchodzą się swobodnie. Napotykają na wiele przeszkód, które powodują odbicia dźwięku. Z punktu widzenia akustyki najlepsze rezultaty uzyskamy, gdy do słuchacza będzie dochodził dźwięk bezpośredni. Oczywiście, że nie spełnimy tego warunku w sposób doskonały. Jednak w prosty sposób można ograniczyć ilość odbić dźwięku. Tutaj wracam do kwestii dywanu, mebli i firanek. Jak już się zapewne domyślacie, z punktu widzenia akustyki są to powierzchnie powodujące odbijanie dźwięku. Właśnie dlatego warto pomiędzy kolumnami a miejscem odsłuchowym zasłać dywan, który ograniczy tę pustą przestrzeń odbijającą dźwięk. O ile nie jesteście alergikami, poradzicie sobie bez trudu z tym zadaniem. Podobne zadanie spełnia umeblowanie wnętrza, zmniejszając powierzchnię odbić.

Wiem, że w wielu przypadkach nie jest to możliwe ze względu na sposób umeblowania, czy ograniczoną powierzchnię. Właśnie dlatego audiofile ustawiają za kolumnami profesjonalne rozpraszacze, które pełnią ten sam efekt.

Pamiętajcie, że nawet jeśli ogranicza Was wystrój wnętrza i nie możecie usunąć stołu, czy wysunąć kolumn, warto starać wybrać inną drogę, stawiając na dobrej jakości kolce, czy podkładki pod głośniki, które także mają wpływ na jakość dźwięku. W sprzedaży dostępne są także stylowe ustroje akustyczne, które można dobrać do aranżacji wnętrza.

Podsumowanie

Każdy świadomy użytkownik zestawu audio zdaje sobie sprawę, że nie tylko poziom natężenia dźwięku wpływa na walory podczas odsłuchu. Barwa dźwięku, sposób prezentacji niskich tonów oraz stereofonia świadczą o jakości systemu. Oprócz sprzętu, który możecie przed zakupem sprawdzić w salonach Top Hi-Fi & Video Design, niezbędna jest jednak odpowiednia akustyka pomieszczenia. Jak widać, podstawowe zagadnienia dotyczące fal dźwiękowych można wyjaśnić w prosty sposób, bez skomplikowanych wzorów i pojęć. Zapewniam, że właściwe ustawienie głośników oraz podstawowa adaptacja pomieszczenia wpłynie na poszczególne cechy dźwięku, zwłaszcza stereofonię oraz przetwarzanie niskich częstotliwości.


Muzyka potrafi pisać najlepsze historie. Usłysz swoją, dzięki Top Hi-Fi & Video Design



Poprzedni
Powrót do aktualności
Następny
4.8
Ocena:
Średnia ocen: 4.8

(6 ocen)

Polecane

Umów się na prezentację w salonie

W każdym z naszych salonów znajduje się sala odsłuchowa, w której w miłej atmosferze zaprezentujemy Ci brzmienie wybranego przez Ciebie sprzętu audio.

Umów się na spotkanie

Zobacz listę salonów

Umów

Top Hi-Fi & Video Design

Salony firmowe

Salony firmowe

Top Hi-Fi & Video Design: