Poprzedni
Następny

Różne korekcje gramofonowe

Dlaczego niektórych płyt LP nie da się poprawnie odtworzyć na standardowym sprzęcie? Skąd się wzięły różne korekcje gramofonowe?

NAD C588

Najistotniejszą cechą wyróżniającą gramofon analogowy spośród szerokiej gamy źródeł dźwięku jest konieczność zastosowania specjalnego wejścia korekcyjnego, którego przebieg charakterystyki w dość istotny sposób odbiega od linii płaskiej. Wymóg ten wynika ze sposobu zapisywania i tłoczenia płyt winylowych.

Jednak nie zawsze płyta trafiająca na talerz naszego gramofonu zabrzmi dobrze. Zwłaszcza dotyczy to tych bardzo starych wydań. O tym dlaczego tak się dzieje traktuje niniejszy artykuł.

Co to jest korekcja i po co w ogóle ją się stosuje?

Konieczność stosowania korektorów charakterystyki częstotliwościowej przy odczytywaniu zapisu utrwalonego na płytach gramofonowych wynika z norm technicznych stosowanych przy nanoszeniu zapisu na płytę-oryginał oraz z własności adapterów przetwarzających drgania mechaniczne w zmienne przebiegi elektryczne.

Audio-Technica AT-LP120USBHC

Do mniej więcej 1940 roku stosowano zapis według następującej zasady: w zakresie 250 – 6000 Hz prędkość poprzeczna rylca zapisującego była stała, jeśli napięcie zapisywanego sygnału było stale jednakowe, bez względu na częstotliwość. Częstotliwości mniejsze od 250 Hz zapisywano ze stałym wychyleniem. To znaczy, że jednakowemu napięciu sygnału odpowiadał zapis o jednakowym wychyleniu wbocznym. Określa się taki zapis krótko: zapis ze stałą prędkością powyżej 250 Hz i stałym wychyleniem poniżej 250 Hz.

Taka charakterystyka zapisu była podyktowana właściwościami gramofonu mechano-akustycznego przy konieczności ograniczenia wyboczeń rowka płyty do rozsądnych wartości. Gdyby nie wprowadzono ograniczenia amplitudy wyboczenia, to przy zapisie częstotliwości 6000 Hz z wychyleniem 3 μm (mikrony), przy częstotliwości 50 Hz wyboczenie rowka miałoby 0,36 mm, a odstęp pomiędzy rowkami musiałby wynosić do 0,8 mm. W przypadku nowoczesnych płyt o zapisie częstotliwości 30 – 15000 Hz stosunek amplitud byłby jeszcze niekorzystniejszy, co zupełnie wyklucza możliwość stosowania zapisu o stałej prędkości.

Audio-Technica AT-LPW50PB

Ponieważ przy zastosowaniu gramofonów i wzmacniaczy jest możliwa odpowiednia korekcja elektryczna charakterystyki częstotliwościowej, wprowadzono taki system zapisu, który zapewnia najlepsze wykorzystanie płyta jako nośnika zapisu. Powinny być spełnione między innymi dwa ogólne wymagania: po pierwsze – amplituda wyboczeń rowka powinna być ograniczona, po drugie – celowe jest zwiększanie amplitudy wyboczeń przy zapisie bardzo wielkich częstotliwości akustycznych dla zmniejszenia szumów powodowanych ziarnistością materiału płyty.

Wychodząc z tych założeń, wprowadzono zapis według charakterystyk przedstawionych znanych obecnie jako krzywe RIAA. Wynika z nich, że zarówno charakterystyka prędkości jak i charakterystyka wychylenia nie są liniami poziomymi. Obie są odkształcone. Co z tego wynika?

Załóżmy, że nabyliśmy gramofon z idealną wkładką magnetoelektryczną przetwarzający doskonale w paśmie 10 Hz – 40 kHz. Po przyłączeniu go do bardzo dobrego wzmacniacza z głośnikami odczyt płyt byłby niezadowalający – ubogi w soczyste dźwięki niskie, a o zbyt uwypuklonych ostrych dźwiękach wysokich. Wkładki magnetoelektryczne (MC) i elektromagnetyczne (MM) są przetwornikami prędkościowymi. Napięcie na ich zaciskach jest wprost proporcjonalne do prędkości ruchu poprzecznego igły czytającej.

W celu uzyskania właściwej charakterystyki odczytu, trzeba zastosować za wkładką urządzenie, które odpowiednio wzmocni częstotliwości małe, a osłabi częstotliwości wielkie, tak aby na jego wyjściu charakterystyka była linią poziomą. Takim urządzeniem jest właśnie korektor.

Historia płyty gramofonowej w latach 1940-1954, czyli jak poszczególne wytwórnie fonograficzne radziły sobie z zagadnienie korekcji?

Od momentu wydania pierwszych płyt winylowych na rynku obowiązywały różne i niestety niekompatybilne ze sobą krzywe korekcyjne. W rezultacie brak normalizacji doprowadził do tego, że koncerny fonograficzne korzystały z własnych opracowań, co skutkowało tym że użytkownik musiał za każdym razem dopasowywać własny system do konkretnej płyty.

TEAC TN-3B

Od 1940 roku do około 1954 roku każda firma nagraniowa miała własny pomysł na korekcję. Pojawiły się więc standardy takie jak: Columbia, Decca, London, Teldec, NAB, FFRR czy AES. Wreszcie w 1954 roku stowarzyszenie RIAA (Recording Industry Association of America) postanowiło temu zaradzić, wprowadzając standaryzację zapisu na płytach analogowych. Poszczególne wytwórnie płytowe zaadaptowały nowy standard, ale nie od razu. Proces był rozciągnięty w czasie. Na szczęście późniejsze i obecne wydania korzystają wyłącznie z normy RIAA. Problem mają jednak kolekcjonerzy zbierający oryginalne bardzo stare tłoczenia, dążący do wiernego ich odtworzenia.

Jak poradzić sobie w sytuacji, gdy nie dysponujemy przedwzmacniaczem z wieloma korekcjami?

Nie mając do dyspozycji odpowiedniego korektora gramofonowego, najprostszym sposobem przybliżenia brzmienia do poprawnego będzie skorzystanie z regulacji barwy tonu we wzmacniaczu. Jeżeli takowego brak, to niestety nie uda się posłuchać płyt w sposób założony przez realizatora.

Stąd pojawił się pomysł na budowę bardziej uniwersalnych stopni korekcyjnych, umożliwiających prawidłowy, zgodny z parametrami odsłuch płyt z różnych historycznych okresów rozwoju analogu. Jednak stanowią one niewielką część oferty na rynku. Bywa, że poza standardem RIAA, mają jeszcze tylko jedną albo dwie opcje dotyczące archiwalnych wydań.

ELAC Miracord 60

Nie mając do dyspozycji odpowiedniego korektora gramofonowego, najprostszym sposobem przybliżenia brzmienia do poprawnego będzie skorzystanie z regulacji barwy tonu we wzmacniaczu albo z możliwości jakie oferuje procesor DSP na pokładzie bardziej zaawansowanego amplitunera wielokanałowego. Można też wykorzystać do tego celu korektor graficzny, ale jest to opcja dla najbardziej zaawansowanych użytkowników, mających dostęp do takiego urządzenia.

Jeżeli nie mamy takowych możliwości, to niestety nie uda się posłuchać płyt w sposób założony przez realizatora.

Podsumowanie

Gramofony od jakiegoś czasu znów cieszą się popularnością. Znowu dostępne są nagrania na płytach winylowych. Wiele osób szukających magii analogowego dźwięku sięga nie tylko po nowe wydawnictwa ale i po te, odziedziczone po rodzinie, czy znalezione na strychu. Co zrobić gdy pomimo dobrego stanu technicznego ich brzmienie wydaje się jakieś takie dziwne, ewidentne różne od tego co mają do zaoferowania współczesne longplaje?

Audio-Technica AT-LPW40WN

Najlepiej skorzystać z wielosystemowego korektora, ale w naszych realiach pomocna może być zwyczajna regulacja barwy dźwięku we wzmacniaczu zintegrowanym albo procesor DSP w amplitunerze wielokanałowym. Warto też zadbać o odpowiedni przedwzmacniacz gramofonowy.

Jednym z najprostszych jest Thorens MM-008 ADC, obsługujący wkładki MM i MC, który wyposażony jest w w technologię ADC pozwalającą na konwersje sygnałów analogowych na cyfrowe. Godnym uwagi urządzeniem jest Lehmannaudio Black Cube. Dzięki doskonałym komponentom i wyrafinowanemu układowi audio model ten gwarantuje wierny dźwięk, charakteryzujący się niesamowitymi emocjami, mimo niewielkich rozmiarów samego urządzenia. Przedwzmacniacz gramofonowy Black Cube może współpracować z każdą popularną wkładką gramofonową, od MM do MC. Projektanci wzbogacili urządzenie o specjalne wejście dla niestandardowej impedancji, co pozwala dopasować połączenie nawet w przypadku wymagających systemów MC o których wspominamy wcześniej.

Lehmannaudio Black Cube Statement

Warto wspomnieć o przedwzmacniaczu Pathos In the Groove - bezkompromisowym urządzeniu o rasowym włoskim rodowodzie, który pozwala na współpracę z dowolną wkładką gramofonową MM, MC. Ta analogową konstrukcja półprzewodnikowa wyposażona jest w pasywną preamplifikację RIAA, umożliwia to zmianę ustawień parametrów impedancji i pojemności, których regulacje znajdują się na przedniej ściance, a także czułości (na tylnym panelu). Dzięki temu z łatwością można optymalnie dopasować ustawienia w stosunku do użytkowanego gramofonu, aby uzyskać najlepszą wydajność i w pełni wykorzystać możliwości systemu audio.

W ofercie salonów sieci Top Hi-Fi & Video Design znajdziecie Państwo 20 modeli przedwzmacniaczy gramofonowych, które spełnią Wasze oczekiwania, uznanych producentów takich jak: ClearAudio, Lehmannaudio, Pass Laboratories, Pathos, RealCable i Thorens.

Zachęcamy do kontaktu z naszymi specjalistami, wśród których są też entuzjaści płyt analogowych. Pomogą dokonać odpowiedniego wyboru.

Poprzedni
Powrót do strefy wiedzy
Następny

Polecane

Umów się na prezentację w salonie

W każdym z naszych salonów znajduje się sala odsłuchowa, w której w miłej atmosferze zaprezentujemy Ci brzmienie wybranego przez Ciebie sprzętu audio.

Umów się na spotkanie

Zobacz listę salonów

Umów

Top Hi-Fi & Video Design

Salony firmowe

Salony firmowe

Top Hi-Fi & Video Design: