Gdy zagłębiamy się coraz bardziej w świat gramofonów odkrywamy, jak wiele jest opcji ich wyposażenia, oraz jak różne potrafią być rodzaje ich budowy. Ramiona do gramofonów to kolejny temat, który chcielibyśmy Państwu objaśnić. Zapraszamy do lektury.
Spis treści: Budowa gramofonu: ramiona gramofonowe
Budowa gramofonu i rodzaje napędów
Ze względu na mechaniczny charakter zapisu płyt gramofon musi spełniać określone wymagania. Duża stabilność gramofonu jest warunkiem koniecznym. Obudowy gramofonu mogą być wykonane z różnych materiałów takich jak, np. lite drewno, płyta kompozytowa lub metal, zwłaszcza gdy ma ekranować wirujące pole magnetyczne, generowane przez układ napędowy. Jak również, gdy ma zmniejszyć efekt mikrofonowy tj. obudowa ma izolować akustycznie elementy konstrukcyjne gramofonu od wszelkich drgań. Musi więc nie dopuszczać do odbioru zewnętrznego dźwięku.
Więcej szczegółów na ten temat można znaleźć w sąsiednim poradniku dotyczącym konstrukcji odtwarzaczy na płyty gramofonowe: Budowa gramofonu: chassis – jakie to ma znaczenie?
Talerz i mechanizm napędu gramofonu
Talerz może mieć różne średnice. Najczęściej ma podobną do średnicy standardowej płyty długogrającej (long-play’a), czyli około 30 cm. Spotykane są również nieco mniejsze średnice talerzy, zwłaszcza w bardzo prostych i tanich gramofonach. Większe niż 30 cm średnice spotyka się już bardzo rzadko, głównie w sprzęcie vintage. Różna może być masa talerza. Lekkie talerze, spotyka się głównie w urządzeniach z układami stabilizacji obrotów. Natomiast ciężkie talerze charakteryzują się dużą bezwładnością, co dodatkowo stabilizuje obroty.
Spotyka się trzy rodzaje napędu:
-
gramofony z napędem paskowym
-
gramofony z napędem bezpośrednim Direct Drive (z silnikiem centralnym, krokowym lub liniowym)
-
Gramofony z napędem „Idler Wheel” – to rodzaj napędu pośredniego, który za pomocą gumowej rolki pośredniczącej pomiędzy osią silnika, a bieżnią umieszczoną od wewnętrznej strony talerza stanowi cały system napędowy.
Każdy sposób na wprowadzenie talerza gramofonu w ruch ma swoje zalety i słabe strony. O tym, na który z nich warto zwrócić uwagę, jest nasz poradnik: Gramofon paskowy czy napęd bezpośredni? Co wybrać?
Ramię gramofonowe – kluczowy element każdego gramofonu?
Ramię gramofonu pełni dwie zasadnicze funkcje. Pierwszą z nich jest podtrzymywanie wkładki gramofonowej zamocowanej do niego, drugą prowadzenie tejże wkładki od zewnętrznej krawędzi płyty do jej środka. By zachować odpowiednią pozycję wkładki na płycie, ramię gramofonu musi spełniać kilka założeń. Oto one:
-
Wkładka na ramieniu musi posiadać odpowiednią siłę nacisku na winyl. W tym celu na końcówkach ramion montowana jest przeciwwaga.
-
Wkładka musi być prawidłowo osadzona w koszyku ramienia. Kąt prowadzenia, kąt natarcia i wysokość montażu muszą odpowiadać wymogom wkładki i konstrukcji gramofonu.
-
Ramię powinno mieć możliwość ustawienia antiskatingu by przeciwdziałać siłom fizycznym mogącym wpływać na nierówne granie obu kanałów stereo.
-
Ramię musi oferować wysoki poziom sztywności i odpowiednią masę własną, by zminimalizować wibracje wpływające negatywnie na jakość dźwięku.
Kolejna, ważna funkcja ramienia gramofonowego to prowadzenie przewodów od wkładki do złącz na tylnej ściance gramofonu. W lepszych gramofonach kable te często wychodzą poza gramofon idąc bezpośrednio do wzmacniacza. Takie rozwiązanie stosuje w niektórych swoich gramofonach na przykład Clearaudio, co zapewnia brak łączeń po środku toru i finalnie niezakłóconą niczym jakość dźwięku.
Dodatkowo, niektóre ramiona gramofonowe oferują możliwość szybkiej zmiany head-shella (koszyka) i montażu drugiego, ze wstępnie ustawioną inną wkładką. Umożliwia to użytkownikom zmianę, np. w celu uzyskania innej charakterystyki brzmienia systemu dla danej płyty winylowej. Do budowy ramion gramofonowych stosuje się różne tworzywa. Najczęściej są to stopy metali, obecnie jednak, coraz popularniejsze jest włókno węglowe.
Jak przeczytaliście powyżej, ramię gramofonu to ważna część wyposażenia. Jego budowa, kształt i możliwości ustawień wpływają na najważniejszą rzecz, jaką jest jakość muzyki. Gramofon z jakim ramieniem wybrać? Przejdźmy dalej.
Rodzaje ramion gramofonowych
Tak, jak w przypadku każdego produktu, tak i tutaj istnieje kilka kształtów ramion gramofonowych. Inżynierowie na przestrzeni lat opracowywali metody, dzięki którym ramiona stawały się coraz doskonalsze, bardziej odporne na nierówności płyty i lepiej prowadzące igłę wkładki po winylu.
Wśród najpopularniejszych ramion gramofonowych znajdziemy:
-
Ramię proste
-
Ramię proste z zakrzywioną główką
-
Ramię typu S (ramię zakrzywione)
-
Ramię tangencjalne.
By dokonać wyboru, omówmy każde z nich z osobna.
Ramię gramofonu proste
Prosta konstrukcja z prosto osadzoną wkładką to rozwiązanie najstarsze. Wynika ona z wcześniej stosowanych wkładek monofonicznych oraz szlifów sferycznych igły. Tym, nie miało znaczenia jak są osadzone wewnątrz rowka – sygnał mono grał tak samo z lewej i prawej jego strony.
Rozwiązanie to nie powinno być jednak stosowane obecnie. Okazuje się, że wkładka osadzona prosto na ramieniu prawidłowo zbiera rowek płyty jedynie na utworach wytłoczonych na jej środku. Skraje wewnętrzne i zewnętrzne płyty przy sygnałach stereo grają nierówno, a rozbieżności pomiędzy prawym i lewym kanałem są wyraźnie słyszalne. W tej sytuacji, zniekształcenia harmoniczne sięgały nawet kilkunastu procent.
Obecnie, gdy producent decyduje się na zastosowanie prostego ramienia, zazwyczaj umożliwia w nim zamontowanie wkładki pod kątem dającym prawidłowe jej prowadzenie wewnątrz rowków płyty. Zwróćmy zatem na to uwagę i unikajmy szczególnie starszych konstrukcji, uniemożliwiających ten rodzaj montażu.
Przykładowe gramofony z ramieniem prostym:
Ramię proste z zakrzywioną główką
Tak, jak wspomnieliśmy powyżej, wraz z pojawieniem się stereofonii zauważono pewne problemy w prostych ramionach z wkładką zamontowaną na wprost. W tym czasie producenci zaczęli stosować koszyki osadzone pod kątem, czyli inaczej mówiąc ramiona z zakrzywioną główką.
Standard ten, stosowany zresztą do dziś z powodzeniem redukuje zniekształcenia harmoniczne do praktycznie niesłyszalnego poziomu, a kanały lewy i prawy przy odpowiednim ustawieniu wkładki są zbierane równo tak na początku, środku jak i na końcu płyty.
Zakrzywienie główki ramienia nie było trudnym zabiegiem, czynność ta nie wymagała od inżynierów stosowania zaawansowanych technologii i elektroniki mogącej wymuszać dodatkowe koszty. Ramię takie, stosowane jest zatem z powodzeniem zarówno w tańszych jak i droższych konstrukcjach gramofonów. Opanowane przez lata do perfekcji, ramię to staje się pewniakiem do zakupu pierwszego gramofonu.
Przykładowe gramofony z ramieniem prostym z zakrzywioną główką:
Ramię typu S (ramię zakrzywione)
Ramię typu S to w zasadzie konstrukcja bliźniacza dla ramienia z zakrzywioną główką. Oferuje ten sam tor prowadzenia wkładki po talerzu gramofonu, jednak ramię zgięte jest na jego środku, a nie na końcu.
Rozwiązanie zakrzywionego ramienia stosuje się najczęściej, gdy chcemy posiadać odpinany headshell. To z kolei, rozwiązanie często wykorzystywane np. przez DJ'a, gdy ten chce szybko zmienić wkładkę w gramofonie na inną.
Ramię to jest krótsze i długością koszyka zyskujemy odpowiednią jego długość. Mniejsza długość ramienia to też najczęściej mniejsza jego masa własna, a to ważne przy doborze lepszych, cięższych wkładek gramofonowych. Podobnie jak ramię z zakrzywioną główką, tak i te stanowi pewniak przy wyborze gramofonu.
Przykładowe gramofony z ramieniem S-kształtnym:
Ramię tangencjalne
Ramię tangencjalne porusza się równolegle do osi talerza, dokładnie tak jak ramię nacinające matrycę płyty winylowej. Inaczej mówiąc wkładka w takim ramieniu odtwarza idealnie taką samą drogę, jaką przebyła igła nacinająca. Czy jest coś lepszego niż podążanie za śladem pierwowzoru?
Wydaje się, że ramię tangencjalne jest idealne. Nie występują nierówności w graniu kanałów, brak jest zniekształceń harmonicznych. Każdy z nas marzy, by takie ramię mieć w swoim systemie.
Wady jednak są dwie – z czego pierwsza pociąga za sobą tą drugą. Ramię tangencjalne to potrzeba zastosowania niezwykle skomplikowanych technologii, by ramię bez żadnych oporów mogło podążać za rowkiem płyty. Ta potrzeba przechytrzenia siły tarcia wymusiła użycie materiałów najwyższej jakości, co podniosło automatycznie koszty produkcji i to właśnie cena jest tą drugą wadą ramion tangencjalnych.
Ramiona tangencjalne stosowane są w produktach hi-end. Przykładowym gramofonem z ramieniem tego typu jest Clearaudio Performance DC, w którym zastosowano autorskie ramię TT-5 tego producenta.
FAQ – poznaj odpowiedzi na podstawowe pytania
Jakie ramię w gramofonie wybrać?
Swobodny dobór ramienia do określonego gramofonu umożliwiają tylko droższe i bardzo zaawansowane konstrukcje i to w zakresie przewidzianym przez producenta gramofonu.
Natomiast urządzenia przystępne cenowo i te ze „średniej półki” zazwyczaj nie przewidują takiej okoliczności. A zatem w sytuacji gdy rodzaj ramienia staje kluczowym kryterium wyboru gramofonu, to pozostałe cechy gramofonu muszą być przyjęte z tzw. dobrodziejstwem inwentarza.
Jak ustawić ramię w gramofonie?
Ramiona gramofonowe muszą być tak wyregulowane aby igła odczytywała równomiernie rowek płyty, czyli aby wędrowała centralnie w rowku płyty. W przeciwnym razie płyty winylowe będą źle odtwarzane, a igle grozi jej szybsze zużycie.
Najczęściej sprowadza się do ustawienia właściwej geometrii wkładki, czyli regulacji kąta zagięcia wkładki w główce ramienia, w zależności od odległości od osi talerza, czyli na tzw. "promieniach zerowych". Tak, aby to umożliwiało odtwarzanie płyty z najmniejszymi zniekształceniami, i to na jak największej części powierzchni płyty gramofonowej.
Do tego celu służą odpowiednie szablony, lub np. metoda obliczeniowa.
Jak dobrać wkładkę do ramienia?
Dobór wkładki może odbywać się ze względu na:
-
zasadę działania (wkładki typu MM - moving magnet, czyli z ruchomym magnesem, albo MC - moving coil, z ruchomą cewką)
-
okrągłe kształty ostrza igieł (igły gramofonowe mogą być sferyczne, powodujące szybkie zużycie płyt, eliptyczne, bardziej wyrafinowane, w tym najlepsze szlify igieł gramofonowych - znane jako szlify kwadrofoniczne)
-
dobór parametrów do masy ramienia
Chodzi tutaj o ciężar wkładki (akceptowany przez ramię, producent przewiduje pewien zakres odnośnie masy własnej przetwornika, pomijają kwestie indywidualnego doboru headshella czy ciężarka przeciwwagi pionowej).
Drugim bardzo istotnym czynnikiem jest podatność (odkształcalność) wkładki, czyli jak bardzo elastyczne jest podparcie/zawieszenie igły w korpusie wkładki. Bardzo „miękkie” wkładki nie pasują do ciężkich ramion i odwrotnie do super nieważkiego ramienia nie można zastosować przetwornika o małej podatności (sztywnej). Więcej szczegółów znajduje się w poradniku: Jaką wkładkę do gramofonu wybrać?
Potrzebujesz pomocy w doborze wkładki gramofonowej? Skontaktuj się w tym celu z jednym z naszych salonów - postaramy się pomóc.
Jak poprawić dźwięk z gramofonu?
Można to zrealizować przez ulepszenie poszczególnych części składowych, takich jak: lepsza wkładka, główka (headshell), okablowanie wewnętrzne oraz zewnętrzne gramofonu.
Ponadto, zastosowanie akcesoriów, takich jak: mata przeciwpoślizgowa lub anty-statyczna, ma dobroczynny wpływ na jakość dźwięku, uzyskiwanego podczas odtwarzania "czarnych" płyt. Warto też zwrócić uwagę na działania antywibracyjne. Półka, stolik, czy dodatkowe elastyczne absorbery mogą zdziałać wiele dobrego.
Również poprawa warunków zasilania gramofonu może okazać się pomocna w celu uzyskania lepszego brzmienia. Pomocne w tym względzie będą wszelkiego rodzaju kondycjonery, filtr sieciowe, czy dedykowane do konkretnych modeli gramofonów zewnętrzne zasilacze.
Podsumowanie
Gdy zaczynamy naszą przygodę z gramofonami i chcemy wydać niewiele, to wystrzegajmy się jedynie ramion prostych z prosto montowaną wkładką. Pamiętajmy również, że nowy gramofon będzie pozbawiony wad tych leciwych – nowe łożyska i brak oporów wynikających ze zużycia materiałów to gwarancja prawidłowej pracy sprzętu przed długie lata. Jeśli jednak gramofon jest dla nas całym światem lub dysponujemy odpowiednią gotówką – warto zdecydować się na model z ramieniem tangencjalnym - ono zagwarantuje świetne brzmienie.
W temacie gramofonów zapraszamy również do dyskusji i odsłuchu w naszych salonach sprzedaży. Nasi Eksperci są w stanie doradzić Państwu właściwy wybór w każdym segmencie cenowym wybierając wśród najlepszych producentów. Zapraszamy.
Przeczytaj również i zobacz inne nasze poradniki dotyczące gramofonów:
Muzyka potrafi pisać najlepsze historie. Usłysz swoją, dzięki Top Hi-Fi & Video Design
Komentarze
jeden drobny element a robi taką różnicę
Właśnie przymierzam się do zakupu swojego pierwszego gramofonu i nie sądziłem że to może być aż tak rozbudowane. Co polecacie na początek dla "niedzielnego" słuchacza?