Co to jest antyskating?

Nie ulega wątpliwości, że odrodzenie gramofonów trwa w najlepsze. Wracamy do analogowego charakteru brzmienia czerpiąc przyjemność z odsłuchu każdego czarnego krążka. By radość z płynącej muzyki była jeszcze większa, gramofon musimy prawidłowo ustawić. Dziś zajmiemy się takim parametrem jak antyskating. Czym jest i jak to prawidłowo ustawić? Zapraszamy do lektury artykułu.

Siła dośrodkowa a antiskating

By zrozumieć pojęcie antiskatingu, należy wrócić do podstaw fizyki. Siła dośrodkowa to zjawisko, które powoduje spychanie wkładki gramofonowej w kierunku środka obracającego się obiektu – w tym przypadku środka talerza gramofonu i płyty winylowej.

Gdybyśmy pozostawili naszą igłę i wkładkę oddziaływaniu tylko siły dośrodkowej, ta byłaby prowadzona ciągle po jednym zboczu rowka płyty, zbierając jeden kanał wyżłobień dużo lepiej w stosunku do drugiego. By zapobiec temu zjawisku, w gramofonach wykorzystujemy antiskating.

Co to jest antiskating?

Antiskating, inaczej siła przeciwpoślizgowa ma za korygować siłę dośrodkową. Jego zadaniem jest lekkie odpychanie ramienia gramofonu w kierunku zewnętrznym, by wprowadzić igłę wkładki na środek toru rowka płyty. Nieprawidłowo ustawiony antiskating przekłada się na nierówności grania pomiędzy kanałami, a nawet na uszkodzenie igły poprzez jej przekrzywienie.

By lepiej zrozumieć opisywane zjawisko, zerknijmy na obrazek:

Pierwsza grafika przedstawia ustawienie prawidłowe. Igła jest idealnie ustawiona w rowku i zbiera informacje z jego prawego i lewego kanału. Stereofonia nie jest zachwiana. Na prowadzoną igłę działa siła dośrodkowa i dobrze ustawiona siła przeciwpoślizgowa.

Drugi obrazek to z kolei dominacja siły dośrodkowej. Igła ciągnięta jest po jednej ze ścian rowka, co powoduje dużą różnicę w wyraźniejszym graniu lewego kanału. Takie ustawienie prowadzi również do szybszego zużycia szlifu samej igły i może powodować jej przekrzywienie.

Trzecia grafika obrazuje źle ustawiony antiskating. Za duża jego wartość ciągnie igłę w drugim kierunku w stosunku do obrazka drugiego. Powoduje to oczywiście tożsame efekty, czyli wyraźniej grający prawy kanał, szybsze zużycie szlifu igły i możliwe jej uszkodzenie.

Jak pokazuje powyższy obrazek, antiskating jest rzeczą bardzo ważną dla prawidłowego użytkowania gramofonu, zatem nie zaniedbujmy tego parametru. Mamy z nim do czynienia praktycznie w każdym gramofonie, za wyjątkiem gramofonów z ramionami tangencjonalnymi. Te, z racji swojej konstrukcji nie wymagają działania siły antypoślizgowej. Modele te są jednak bardzo drogie i na tyle rzadkie, że stanowią zapewne mniej niż 1% sprzedaży gramofonów. Skupmy się zatem na ustawieniach antiskatingu w produktach spotykanych na co dzień.

Ustawienie antiskatingu

Dawniej, spotykaliśmy bardzo różne metody ustawień siły przeciwpoślizgowej. Niektórzy używając pustych rowków metodą „na oko” określali prędkość z jaką wkładka przesuwa się po powierzchni. Inni, używając lustra wyciętego w kształt płyty określali ślizganie się igły po powierzchni. Są też płyty testowe, na których utwory są tak skonstruowane, by usłyszeć nierówności w złych ustawieniach gramofonu.

Takie czy inne narzędzia przewijały się przez lata, ale żadne z nich nie powinno być brane na poważnie. Po pierwsze to wymaga wprawy i ogromnego doświadczenia. Dodatkowo pusty rowek czy lustro mają inny współczynnik tarcia w stosunku do zapisanej płyty LP. Nasze oczy czy uszy również są zawodne, zatem gdy np. będziemy zmęczeni „odczyty” będą inne niż wtedy, gdy dokonamy ich będąc wypoczęci.

Przed ustawieniem siły przeciwpoślizgowej pamiętajmy, że efekty antiskatingu zależą od wielu czynników:

• Masy i rodzaju zastosowanego ramienia
• Masy własnej wkładki
• VTF (Vertical Tracking Force) – nacisku igły na płytę
• Szlifu igły gramofonowej
• VTA, azymutu i geometrii ustawień wkładki
• Zawieszenia wkładki i rodzaju zastosowanego headshell’a

Zmiana któregoś z nich powinna nieść za sobą ponowne ustawienie pozostałych parametrów.

Obecnie są dwie sprawdzone metody na ustawienie antiskatingu. Pierwszą z nich jest program komputerowy (np. AnalogMagik) analizujący poziom sygnałów wyjściowych z gramofonu na obu kanałach. Program ten, w sposób graficzny - wykresami informuje nas o poprawnych ustawieniach.

Drugą metodą jest posiłkowanie się wiedzą dostępną w internecie lub w instrukcji gramofonu. Okazuje się bowiem, że możemy bez problemu znaleźć zalecane przez producenta danego gramofonu ustawienie dla wkładki takiej lub innej. Gdy kupujemy nowy gramofon z wkładką w zestawie, możemy być pewni, że producent zadbał o odpowiednią informację dla nas. Gdy planujemy zmianę wkładki na inną, upewnijmy się, że ze znalezieniem dla niej odpowiednich ustawień również nie będziemy mieli problemów.

Antiskating we współczesnych gramofonach

Współcześnie wyróżniamy dwie najpopularniejsze metody regulacji ustawienia antiskating. Pierwszą z nich jest ciężarek na żyłce:

Bardzo popularne rozwiązanie, najczęściej z 3 możliwościami ustawień. Na końcu żyłki jest pętelka i tą zaczepiamy o pierwszy, drugi bądź trzeci wydrążony rowek. Ciężarek swoją masą własną odciąga ramię by przeciwdziałać sile dośrodkowej. Jak nie trudno się domyśleć, wartość siły przeciwpoślizgowej będzie inna na każdym z tych wyżłobień. System ten stosuje np. ProJect.

Drugim rozwiązaniem jest system precyzyjniejszy w ustawieniach, bo najczęściej umożliwia większą liczbę różnych ustawień. W swoich gramofonach wykorzystuje go często TEAC i AudioTechnica:

To system mechanicznego ustawienia antiskatingu bazujący na większej dokładności. Pokrętło, którym kręcimy by ustawić zadaną wartość umożliwia nie tylko ustawienie wartości równych (1, 2, 3) ale także wartości pośrednich, czyli np. 2,4.

Te systemy opisaliśmy jako najpopularniejsze, ale pamiętajmy, że różni producenci stosują swoje autorskie metody walki z siłą dośrodkową. Mogą być one lepsze lub gorsze, zatem wybierając gramofon pamiętajmy, że nie tylko wygląd i wkładka się liczy. Dbając o dobre ustawienie antiskatingu zadbamy o żywotność igły i lepszą jakość odsłuchiwanej muzyki.