Jak wybrać przedwzmacniacz?

Znalezienie dobrego przedwzmacniacza stereo nie jest prostym zadaniem. Jeszcze trudniejsze jest znalezienie takiego, który będzie nam odpowiadał pod względem brzmienia. Podstawowym i niezastąpionym kryterium jest w tym wypadku słuch. Niemniej jednak warto znać również teorię. Pomoże ona zaoszczędzić czas poświęcony na próby i testy. Czy przedwzmacniacze są dla każdego? Raczej nie, ponieważ wzmacniacze zintegrowane najczęściej spełniają swoje zadanie w sposób wielce satysfakcjonujący. Jednak w sytuacjach, gdy pragniemy mieć jeszcze większy wpływ na dźwięk lub stawiamy na najwyższą jakość, zakup przedwzmacniacza stereo wydaje się oczywisty.

Podział układu wzmocnienia w systemie audio na dwa odrębne urządzenia pozwala na poprawę jakości przetwarzania sygnału. Ma na celu jak najlepsze odseparowanie obu modułów dokonujących operacji na sygnałach o krańcowo różnych natężeniach. W rezultacie otrzymujemy mniejsze wzajemne wpływy i zniekształcenia. Sprawę dodatkowo poprawia odległość, fizycznie oddzielająca od siebie oba komponenty. Oczywiście wykorzystanie dwóch urządzeń wymusza podział funkcji, a także wzrost kosztów zakupu takiego zestawu. Jednak puryści dźwiękowi i melomani zdecydowanie preferują oddzielenie przedwzmacniacza od wzmacniacza mocy.

Rola przedwzmacniacza w systemie audio

Przedwzmacniacz stereo zasadniczo nie wzmacnia mocy sygnałów. Dopasowuje je pod względem poziomu i impedancji. Czasami pełni również rolę korektora częstotliwości, np. w przedwzmacniaczu gramofonowym. Istotnymi zadaniami przedwzmacniacza stereo są kontrola i sterowanie sygnałami doprowadzonymi z różnych źródeł dźwięku. Mamy do czynienia ze swoistym rodzajem centrali albo dyspozytorni, w której operuje się bardzo małymi sygnałami przy bardzo niskim poziomie szumów. Sygnały te są za słabe do wysterowania głośników, a często nawet i słuchawek. Natomiast wzmacniacz mocy „powiększa” te „maleńkie” sygnały – przy określonym poziomie zniekształceń – do poziomu mocy niezbędnej do prawidłowego wysterowania głośników.

Zalety:

• Możliwość kształtowania charakteru brzmienia w zależności od rodzaju lub wyboru konkretnego modelu przedwzmacniacza;
• Dopracowana konstrukcja układów elektronicznych i lepsze parametry przetwarzania w porównaniu ze wzmacniaczami zintegrowanymi;
• Oddzielenie zasilania wrażliwych na zakłócenia układów przedwzmacniacza stereo od wymagających dużych prądów wzmacniaczy mocy;
• Walor wizualny – konstrukcje dzielone są postrzegane jako zdecydowanie lepsze i bardziej wyrafinowane od wzmacniaczy zintegrowanych.

Niedogodności:

• Konieczność stosowania dodatkowych kabli sygnałowych i zasilających.
• Konieczność wygospodarowania większej ilości miejsca na sprzęt audio.
• Zazwyczaj większy koszt przedwzmacniacza stereo i wzmacniacza mocy od konstrukcji zintegrowanej (pojedynczego urządzenia).
• Konieczność starannego dobrania parametrów przedwzmacniacza do końcówki mocy.

Czym się kierować przy wyborze przedwzmacniacza?

Jednym z istotnych cech przedwzmacniacza audio jest liczba wejść, w jakie jest wyposażony. Definiuje to liczbę urządzeń – źródeł dźwięku, które możemy do niego podłączyć. Ważny jest przy tym rodzaj dostępnych gniazd wejściowych. Jeżeli dysponujemy źródłami dźwięku wyposażonymi w wyjścia symetryczne (zbalansowane), to warto wybrać model przedwzmacniacza wyposażony nie tylko w złącza RCA, ale również typu XLR (np. model AVM PA 30.3 czy Hegel P20).

Nie należy zapominać również o liczbie i rodzajach dostępnych gniazd wyjściowych. Gdy przedwzmacniacz audio ma współpracować ze wzmacniaczem mocy wyposażonym w złącza XLR, to również powinien dysponować takimi wyjściami. W tym wypadku doskonale sprawdziłby się przedwzmacniacz wykorzystujący w pełni zbalansowany tor sygnałowy.

Jeżeli chcemy zbudować układ typu bi-amping lub tri-amping (mający na celu zasilanie poszczególnych głośników w kolumnie przez oddzielne, dedykowane dla każdego z osobna wzmacniacze mocy), to przedwzmacniacz powinien dysponować odpowiednio dwoma lub trzema wyjściami do wysterowania poszczególnych wzmacniaczy mocy.

Warto zwrócić uwagę również na dodatkowe funkcje przedwzmacniacza audio, takie jak np. regulacja barwy dźwięku, możliwość podłączenia gramofonu z wkładką MM albo MC, wbudowany przetwornik cyfrowo-analogowy czy wyjście słuchawkowe (najczęściej widoczne na frontowym panelu przedwzmacniacza audio). Przykładem modelu z wbudowanym przetwornikiem C/A i obsługującym również funkcje sieciowe jest model NAD C658. Urządzenie to jest kompatybilne z systemem multiroom BluOS i obsługuje dwukierunkową łączność Bluetooth i kodek aptX HD, a także standard MQA (ang. Master Quality Authenticated). Doskonale sprawdzi się więc zarówno do przewodowego, jak i bezprzewodowego system audio.

Innym zaawansowanym technicznie, audiofilskim przedwzmacniaczem, który został wzbogacony o sekcję DAC, jest Michi P5. W tym modelu wykorzystano 32-bitowy konwerter AKM pozwalający na przetwarzanie sygnału z częstotliwością próbkowania do 768 kHz. P5 ma też wbudowany przedwzmacniacz gramofonowy. Obsługuje standard MQA i łączność Bluetooth (z aptX i AAC). Może zatem sprawdzić się w wielu różnorodnych konfiguracjach sprzętowych.

Czym różni się przedwzmacniacz lampowy od tranzystorowego?

Do budowy przedwzmacniacza stereo producent może użyć zarówno elementów półprzewodnikowych (tranzystorów albo układów scalonych), jak i lamp elektronowych. Spotykane są także przedwzmacniacze wykorzystujące obydwie te technologie, tworzące tym samym konstrukcje tzw. hybrydowe.

Przedwzmacniacz lampowy charakteryzuje się łagodniejszą barwą dźwięku, wyższymi impedancjami wejściowymi i wyjściowymi oraz większym poborem mocy od konstrukcji półprzewodnikowych. Wynika to m.in. ze względu na większe zasilanie niezbędne dla lamp. Z kolei przedwzmacniacz półprzewodnikowy ma bardziej analityczny charakter brzmienia. Poziomy impedancji wejściowych i wyjściowych są zdecydowanie niższe niż w urządzeniach lampowych. Przedwzmacniacze tranzystorowe oferują lepszy stosunek sygnału do szumu i zużywają mniej energii. W wypadku wzmacniaczy hybrydowych sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana. Cechy ich brzmienia, a także parametry techniczne, zależą od rozwiązań konstrukcyjnych zastosowanych w konkretnym modelu.

Przedwzmacniacze półprzewodnikowe

Przedwzmacniacz półprzewodnikowy (z ang. solid state) może bazować się zarówno na rozwiązaniach dyskretnych (na pojedynczych tranzystorach), jak i na wzmacniaczach operacyjnych (układach scalonych). Przedwzmacniacze takie charakteryzują się zazwyczaj bardziej skomplikowaną budową od swoich lampowych konkurentów. Ich układy będą miały lepsze parametry „na papierze” – kilka rzędów mniejsze zniekształcenia, mniejszą impedancję wyjściową, czy lepszy odstęp sygnału od szumu. Inne będzie spektrum wnoszonych do dźwięku zniekształceń. Tutaj dominujące są zazwyczaj nieparzyste harmoniczne, odpowiedzialne za bardziej chłodny, analityczny dźwięk. Przykładem zaawansowanego przedwzmacniacza AV opartego na tranzystorach jest przedwzmacniacz Yamaha CX-A5100. Urządzenie to jest kompatybilne z systemem multiroom MusicCast. Obsługuje rozdzielczość obrazu 4K i dźwięk wielokanałowy w systemie Dolby Atmos i DTS:X.

Przedwzmacniacze lampowe i hybrydowe

Przedwzmacniacze lampowe mają mniej skomplikowaną budowę. Zazwyczaj mają mniej stopni i elementów aktywnych. Mimo wyższego poziomu zniekształceń mają wielu zwolenników, ze względu na bardziej przyjazne dla uszu spektrum zniekształceń, zdominowane przez parzyste harmoniczne. To właśnie one wywołują odczucie charakterystyczne ciepłego, lampowego dźwięku.

Co ciekawe, wymiana lamp na egzemplarze pochodzące z dawnych roczników lub od konkretnych dostawców, a także kondensatorów sprzęgających pozwala kształtować brzmienie przedwzmacniacza w szerokim zakresie. Z tego powodu przedwzmacniacze lampowe są idealne dla osób, które lubią majsterkowanie i eksperymentowanie z dźwiękiem.

Oba światy – cyfrowy i analogowy – łączą w tym, co najlepsze konstrukcje hybrydowe. Charakteryzują się one miłą dla uszu barwą dźwięku, mają zdecydowanie lepsze parametry (np. niską impedancję wyjściową) od swoich czysto lampowych „krewniaków” i z tego powodu, lepiej nadają się do współpracy z półprzewodnikowymi końcówkami mocy (wzmacniaczami mocy).

Co to jest przedwzmacniacz pasywny?

Określenie przedwzmacniacz pasywny nie jest do końca poprawne, ale przyjęte i używane w branży audio. W urządzeniu takim sygnał nie podlega wzmocnieniu. Wszystkie elementy elektroniczne zachowują się biernie. Sygnał może być przesyłany z potrzebnego w danej chwili wejścia do odpowiedniego wyjścia. Amplitudę można zmniejszać od wartości maksymalnej dochodzącej ze źródła do minimum. Regulator taki pełni podobne funkcje jak przedwzmacniacz, nie zapewnia jednak wstępnego wzmocnienia i korekcji słabych sygnałów pochodzących np. z wkładek gramofonowych lub mikrofonów.

Pomysł zastosowania tego typu urządzeń w torze urządzeń hi-fi zrodził się wraz z pojawieniem się odtwarzaczy kompaktowych. W odróżnieniu od gramofonów nie wymagają one ani wstępnego wzmacniania sygnału, ani jego korekcji.

Niewielka jak dotychczas popularność przedwzmacniaczy pasywnych wynika z ich kilku niedostatków. Po pierwsze, urządzenia najprostsze, które mają tylko jedno wejście, uniemożliwiają stałe podłączenie innych źródeł. Gdy zaś przedwzmacniacz pasywny ma więcej wejść, przełączenie z odtwarzacza na tuner czy magnetofon powoduje – przy zachowaniu tej samej pozycji potencjometru – spadek natężenia dźwięku, poziom sygnału dochodzącego z tych urządzeń jest bowiem przeciętnie o jedną dziesiątą mniejszy od sygnału przesyłanego przez odtwarzacz kompaktowy. Po drugie, wadą większości urządzeń pasywnych jest bardzo często brak zdalnego sterowania.

Do czego zatem wykorzystywane są takie przedwzmacniacze? Przede wszystkim do budowy minimalistycznego zestawu audio, o bardzo krótkiej ścieżce sygnału, złożonego ze źródła (np. odtwarzacza CD), regulatora (przedwzmacniacza pasywnego), wzmacniacza mocy i zestawów głośnikowych.

Co to jest przedwzmacniacz gramofonowy?

Szczególną konstrukcją wśród przedwzmacniaczy audio, popularną w systemach stereofonicznych, jest przedwzmacniacz gramofonowy. Może on być zintegrowany z gramofonem lub wbudowany np. we wzmacniacz zintegrowany. Najlepsze efekty uzyskamy jednak, wykorzystując zewnętrzny moduł przedwzmacniacza (np. model MM-008 ADC firmy Thorens).

Odpowiednie urządzenie w połączeniu z wysokiej klasy odtwarzaczem płyt winylowych pozwoli wydobyć z „czarnej płyty” pełnię możliwości brzmieniowych. Ważne jest przy tym odpowiednie zestrojenie przedwzmacniacza z wkładką gramofonową (typu MM lub MC). Warto zwrócić uwagę na urządzenie, które ma możliwość regulacji obciążenia dla rodzaju zastosowanej w gramofonie wkładki. Wybierając przedwzmacniacz gramofonowy, warto zwrócić także uwagę na stosunek sygnału do szumu oraz separację kanałów, jaką zapewnia urządzenie. Korekcja sygnału z wkładki powinna być jak najbliższa krzywej RIAA.

Artykuł powstał dzięki wsparciu doradców Top Hi-Fi & Video Design – ogólnopolskiej sieci specjalistycznych salonów, utworzonej ponad 20 lat temu, aby pomagać klientom w doborze i budowaniu wymarzonych systemów audio-wideo. Potrzebujesz pomocy? Skontaktuj się z jednym z naszych salonów. Bez pośpiechu, w miłej atmosferze postaramy się pomóc, a nasi konsultanci odpowiedzą na każde Twoje pytanie.