Poprzedni
Następny

Jakość płyt winylowych – jak działają płyty winylowe i jak wpływa to na jakość dźwięku

Średnia ocen: 4.5
(2 oceny) 2 komentarze

Choć na rynku fonograficznym przybywa nagrań cyfrowych, to jednak płyta winylowa wciąż ma swoich zagorzałych zwolenników. Co więcej, nadal pojawiają się kolejne LP-ki, czyli płyty długogrające. Fakt ten może dziwić, gdyż nie jest to bynajmniej zwyczajna nostalgia za „starymi dobrymi latami”, ale całkowicie nowe zjawisko, tłumaczone nie tylko tradycją czy ekscentryzmem, lecz bardzo często jakością dźwięku. Ponoć lepszą. Czy aby na pewno? Przyjrzyjmy się zatem możliwościom płyty gramofonowej. Jak ona wygląda w świetle parametrów mierzalnych? Skąd się biorą zarówno te najlepsze, niemalże legendarne nagrania? Dlaczego pojawiają się też bardzo słabe technicznie płyty winylowe? Postaramy się odpowiedzieć na te pytania.

Spis treści: Jakość płyt winylowych

  1. Płyty winylowe – dynamika dźwięku

  2. Płyty winylowe – czas nagrania i poziom głośności

  3. Płyty winylowe – wysokie tony

  4. Płyty winylowe – jakość dźwięku na początku i na końcu każdej strony

  5. Płyty winylowe – efekt stereofoniczny

  6. Płyty winylowe – długość nagrania

  7. Jak to więc jest z tą obiektywną jakością winyli?

AT-LP60XUSBGM - czarne płyty, płyty gramofonowe, podobnie jak kasety magnetofonowe, zapewniają dźwięk dla melomanów

Podobnie, jak rzecz się ma z różnicami, np. między techniką półprzewodnikową i lampową, tak i w kontekście metody zapisu (analog – cyfra) bardzo często wracamy do porównań między możliwościami poszczególnych nośników, jak chociażby między płytą CD i gramofonową, a co za tym idzie między odtwarzaczami CD i gramofonami. O ile problem przenoszenia odpowiednio szerokiego pasma może wydawać się nie aż tak krytyczny, zwłaszcza w kontekście fizjologicznych możliwości słuchu ludzkiego, o tyle inny ważny parametr, jakim jest dynamika, skłania do dyskusji.

Przeczytaj także: Historia płyt winylowych

Płyty winylowe – dynamika dźwięku

Dynamikę w dziedzinie audio najczęściej definiujemy jako stosunek najwyższego do najniższego poziomu sygnału fonicznego, który może odtworzyć dany system czy urządzenie. Można ją umownie nazwać „matematyczną”. Jednak nie należy jej mylić z tym, co niekiedy jest nazywane „dynamiką subiektywną”, która opisuje szybkość ustalania się dźwięku w systemie, a więc cechuje jego zachowanie w czasie. Porównując dwa urządzenia, czy nawet nagrania o zbliżonych parametrach mierzalnych (poziom szumu czy właśnie dynamika „matematyczna”), subiektywnie lepsze ocenione będzie to szybsze, odebrane jako bardziej dynamiczne w odsłuchu. Jednak dla właściwej oceny efektywnej dynamiki systemu audio czy samego nagrania niezbędne będzie precyzyjne zdefiniowanie najmniejszego poziomu „użytecznego” sygnału, i stąd można określić realne możliwości dynamiczne poszczególnych urządzeń.

Thorens_TD 402 - Album The Beatles, nagrania, winyl do kolekcji, pink floyd, vinyl, northern, magia czarnych krążków

Dynamika użytkowa przykładowych urządzeń elektroakustycznych wygląda następująco:

  • magnetofon klasy standardowej: 45 dB,

  • odbiornik radiowy UKF: 55 dB (zależnie od stopnia modulacji, teoretycznie do 75 dB mono i 69 dB stereo),

  • gramofony analogowe z konwencjonalną wkładką wysokiej jakości: 55–60 dB,

  • gramofon analogowy ze studyjną wkładką Denon DL103 lub EMT: 75 dB,

  • profesjonalny rejestrator cyfrowy (o rozdzielczości 32 bitów): 70–80 dB,

  • magnetofon z prędkością przesuwu taśmy 38 cm/s: 80–85 dB,

  • profesjonalny magnetofon analogowy (prędkość 76 cm/s): 95–100 dB,

  • profesjonalny stół mikserski (analogowy): 100–110 dB,

  • odtwarzacz CD: średnio powyżej 90 dB,

  • streamery/odtwarzacze wysokiej rozdzielczości: teoretycznie do 130 dB,

  • głośnik hi-fi wysokiej jakości (dużej mocy): nawet ok. 120 dB.

Jak widać z powyższego zestawienia, zarówno gramofon analogowy, jak i płyty winylowe charakteryzują się dość „umiarkowanymi” osiągami, co może prowadzić do niezbyt optymistycznych wniosków. Okazuje się jednak, że można tworzyć świetnie brzmiące płyty. Ważne jest tylko, aby w pełni zrozumieć ograniczenia tego medium.

Audio-Technica AT-ART9XI - magia czarnej płyty, polecane płyty winylowe producent, piosenki na płytę gramofonową

Płyty winylowe – czas nagrania i poziom głośności

Na co zatem zwrócić uwagę? Po pierwsze, na czas nagrania i poziom głośności. Długość zapisu na jednej stronie płyty zależy właśnie od głośności i ilości informacji o niskich częstotliwościach. Bas zajmuje bowiem więcej miejsca niż góra. Jak to możliwe? W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że rowek wytłoczony na płycie odpowiada fali dźwiękowej. Jeżeli wyobrazimy go sobie jako wąską rzekę albo strumień, a igłę gramofonu jako dość szeroką, okrągłą tratwę, która płynie właśnie tą rzeką, to zrozumiemy mechanizm modulowania przez wkładkę sygnału elektrycznego.

W wolnej chwili zobacz nasze zestawienie gramofonów do 1000 zł:

Kontynuując, lewy brzeg naszej „rzeki” to lewy kanał, a prawy brzeg to prawy kanał. Jeżeli wyobraźmy sobie, że oba brzegi są równoległe, to zrozumiemy naturę zapisu dźwięku monofonicznego. W przypadku dźwięku stereofonicznego krzywizny i kształty rowka są odmienne. A więc, im głośniejszy staje się dźwięk albo bas jest bardziej obfity, tym szersza okazuje się nasza rzeka, a łódź (igła) kołysze się bardziej na boki. Poza tym, im tony stają się wyższe, tym ruchy igły są bardziej gęste – czyli im gwałtowniejsze są zwroty w ruchu igły, tym wyższa częstotliwość dźwięku. Na domiar złego, wszystko, począwszy od basu, aż po wysokie tony, dzieje się jednocześnie. Na szerokie krzywe (odpowiadające gitarze basowej czy stopie perkusyjnej) nakładają się zatem mniejsze i bardziej postrzępione ruchy (wokal, gitara, klawisze, talerze, perkusja itp.). A do tego dochodzi jeszcze kolejna okoliczność, gdy informacja o basie jest zbyt głośna. Wówczas igła (nasza symboliczna tratwa) przeskakuje (zostaje przerzucona przez nasyp stanowiący przestrzeń między kolejnymi rowkami). Aby temu zapobiec, podczas tworzenia matrycy do tłoczenia płyt, należy zadbać o odpowiednie odstępy między poszczególnymi rowkami. W związku z tym nasuwa się prosty wniosek: im głośniejsza jest muzyka, tym szerszy musi być rowek, a więc łączny czas nagrania na jednej stronie płyty jest krótszy. I odwrotnie, gdy chcemy aby zapis był możliwie długi, wówczas mniej jest miejsca na ruchy igły i stąd wynikają ograniczenia w poziomie głośności i w basie.

Thorens TD 102 A - muzykę z nagraniem dla kolekcjonerów historii pojawiły się w minutę dźwięku, winyle i winylu

Płyty winylowe – wysokie tony

Po drugie – wysokie tony. O ile w formatach cyfrowych można ich umieścić praktycznie tyle, ile się nam żywnie podoba, to w przypadku płyty analogowej tak już nie jest. Chociaż teoretycznie możliwy jest zapis sygnału o częstotliwości nawet do 25 kHz, to praktycznym problemem są dźwięki o naturze transjentowej. Wynika to z potrzeby zastosowania korekcji częstotliwościowej (standard RIAA) przy zapisie i odczycie. Korekcja ta tłumi basy i podbija soprany przy zapisie, a przy odczycie dokonuje procesu odwrotnego. Bez cięcia basu można by zapisać jedynie 5 minut muzyki na jednej stronie płyty długogrającej (LP), a bez podbicia wysokich tonów słychać byłoby głównie szumy powierzchniowe.

Jednak nie można też podbijać sopranów w nieskończoność, gdyż rowek na płycie mógłby stać się zbyt ciasny dla igły i wtedy nie będzie ona już dokładnie czytać zapisanych informacji, ale będzie przechodzić jedynie górną częścią rowka – ponad pełnym zapisem. W efekcie mamy na 100% zniekształcenie. A zatem, im wyższa jest częstotliwość i im wyższy poziom zapisu, tym większa będzie krzywizna rowka i większe potencjalne zniekształcenia. Dlatego też stosuje się ograniczenia w zapisie wysokich tonów, tak aby zmniejszyć ich intensywność, a tym samym krzywiznę rowka.

Audio-Technica AT_LP120XUSBBK - winyle w przeciwieństwie do CD to sprzęt analogowy

Płyty winylowe – jakość dźwięku na początku i na końcu każdej strony

Po trzecie, różna jakość dźwięku na początku i na końcu każdej strony. Nawet mniej obeznany z techniką, ale spostrzegawczy słuchacz, może zadać w pełni uzasadnione pytanie – dlaczego dźwięk w początkowych utworach jest wyraźniejszy i czystszy niż w tych końcowych? Otóż odpowiedź jest prosta. Powodem jest geometria i wynikające z niej krzywizny rowka. Mimo, że prędkość obrotowa jest stała, to z punktu widzenia igły prędkość liniowa maleje. Jeden obrót talerza gramofonowego przy prędkości 33 1/3 obr./min zajmuje 1,8 sekundy. Na zewnętrznych rowkach te 1,8 sekundy „rozgrywa się” na obwodzie 91,44 cm, natomiast na wewnętrznych – tylko 37,846 cm. Oznacza to, że w miarę zbliżania się ku końcowi płyty zapis staje się bardziej „upakowany”, co w praktyce przekłada się na to, że wysokie tony nikną, a zniekształcenia rosną. Na szczęście proces ten jest płynny i rozciągnięty w czasie. Słychać to wyraźnie głównie wtedy, gdy bezpośrednio porównamy jakość skrajnych nagrań z tej samej strony płyty winylowej. Dlatego też najbardziej dynamiczne i z największą zawartością sopranów nagrania znajdują się zazwyczaj na początku płyty, a cichszy materiał trafia na wewnętrzne obszary winyla, choć oczywiście zdarzają się wyjątki od tej reguły.

gramofon Thorens TD 403 DD - winyle najlepsze do gramofonu

Płyty winylowe – efekt stereofoniczny

Jak już wspomnieliśmy, różnice zawartości poszczególnymi kanałami, mają swoje odzwierciedlenie w ruchach igły, zarówno w płaszczyźnie poziomej, jak i pionowej. Rowek nie tylko może zajmować większą szerokość, ale i mieć różną głębokość. Im głębiej igła „wchodzi” w powierzchnię płyty, tym więcej cennego miejsca na dysku jest zajęte. Dlatego też przy zapisie dużych poziomów głośności (albo długich nagrań) stosuje się szereg sztuczek realizatorskich. Na przykład, podczas zgrywania materiału unika się umieszczania instrumentów, takich jak bębny czy perkusja na skrajach sceny dźwiękowej, nie są zbyt mocno przesunięte w lewo bądź w prawo. Zaleca się zatem, aby bas i stopa znajdowały się pośrodku sceny i nie były przesunięte w fazie. W przeciwnym razie jakość nagrania będzie pozostawiała wiele do życzenia. Należy zadbać także o to, aby wszystkie te elementy (bas, głośność nagrania i głębokość cięcia) były zharmonizowane, wtedy płyta będzie brzmiała lepiej. Nie oczekujmy jednak pełnej dowolności w rozmieszczeniu pozornych źródeł dźwięku ani spektakularnej przestrzeni, znanej z bardzo dobrych realizacji cyfrowych.

Płyty winylowe – długość nagrania

Jako niepisaną normę przyjmuje się, że łączny czas trwania jednej strony LP powinien być krótszy niż 20 minut. W pewnych sytuacjach dopuszcza się maksymalnie 24 minuty. Natomiast idealnym rozwiązaniem jest czas z zakresu od 16 do 18 minut. Jeśli z jakichś powodów któraś ze stron ma być „dłuższa”, to trzeba umieścić na niej więcej „spokojnego” materiału. Zapewni to właściwy poziom. Oczywiście teoretycznie jest możliwe, aby „wycisnąć” nawet 30 minut na jednej stronie winyla, ale poziom zapisu będzie bardzo niski z wyraźnie słyszalnym szumem nośnika. Co to wszystko oznacza? Świetnie brzmiące płyty są zazwyczaj bardzo krótkie, albo mają zręcznie rozmieszczone utwory i zoptymalizowane czasy przerw pomiędzy poszczególnymi nagraniami.

THORENS_TD_101_A - winyle to nośnik dla melomanów dostępny w sklepach Top Hi-Fi & Video Design

Jak to więc jest z tą obiektywną jakością winyli?

Mając na uwadze powyższe spostrzeżenia, okazuje się że, płyta gramofonowa może być wspaniałym nośnikiem do przechowywania i odtwarzania dźwięku. Z pasmem przenoszenia od 7 Hz do 25 kHz i możliwym zakresem dynamiki powyżej 75 dB, nierzadko potrafi zadziwić nadzwyczajnym realizmem brzmienia. Jej zdolność do oddania poczucia przestrzeni, rozumianej jako szerokość i głębokość sceny dźwiękowej, z pewną dozą otwartości i zwiewności, może konkurować z systemami cyfrowymi. Jednak najczęściej jest to wyłącznie nasza subiektywna ocena, okupiona wieloma zabiegami produkcyjnymi. Jak nietrudno się domyślić, nie wszystkie realizacje są równie dobre. Jednak z pewnością warto słuchać płyt gramofonowych. Potrafią sprawić wiele przyjemności, a o to przecież w tym wszystkim chodzi.

Na koniec warto jeszcze dodać, że na brzmienie czarnych płyt wpływa również to, czy są one... czyste, więc zdecydowanie warto wiedzieć, jak utrzymywać je w czystości, dlatego polecamy lekturę innego naszego artykułu, zatytułowanego Czyszczenie płyt winylowych. Jak czyścić gramofonowe płyty winylowe? Znalazła się tam cała potrzebna wiedza ten temat.

Jeśli jednak ktoś chce zacząć przygodę z czarną płytą, zamierza rozbudować swój system audio o nowy gramofon albo interesuje się gramofonowymi akcesoriami to zapraszamy do naszych salonów sprzedaży Top Hi-Fi & Video Design, w których nasi #EksperciDobregoBrzmienia pomogą w wyborze i odpowiedzą na każde pytanie. Zwłaszcza, że tak naprawdę znają więcej niż 3 powody żeby kupować płyty winylowe.

Przeczytaj również nasze pozostałe treści:


Muzyka potrafi pisać najlepsze historie. Usłysz swoją, dzięki Top Hi-Fi & Video Design



Poprzedni
Powrót do aktualności
Następny
4.5
Ocena:
Średnia ocen: 4.5

(2 oceny)

Polecane

Umów się na prezentację w salonie

W każdym z naszych salonów znajduje się sala odsłuchowa, w której w miłej atmosferze zaprezentujemy Ci brzmienie wybranego przez Ciebie sprzętu audio.

Umów się na spotkanie

Zobacz listę salonów

Umów

Top Hi-Fi & Video Design

Salony firmowe

Salony firmowe

Top Hi-Fi & Video Design: