Co to jest Dolby Atmos?

Wraz z rozwojem kinematografii muzyka w filmach przechodziła swoje różne etapy życia. W pierwszych filmach niemych nie było muzyki wcale. Jedyne efekty słyszalne to odgłosy projektora i reakcja publiczności, która to niekiedy pierwszy raz miała styczność z filmem w kinie.

Na szczęście okres braku muzyki nie trwał długo i już po kilku latach filmom towarzyszyła muzyka na żywo, grana najczęściej na pianinie lub organach teatralnych przez tapera. Osoba ta wygrywała podkład dźwiękowy do wyświetlanych scen, bogatsze kina stać było na 2-3 muzyków. Największym spektaklom towarzyszyła z czasem cała orkiestra symfoniczna co było zapewne niesamowitym wydarzeniem.

Etapem przełomowym w historii dźwięku w filmie była płyta winylowa. Pierwsze ścieżki dźwiękowe wykorzystano około roku 1925 przez wytwórnię Warner Bros. System dźwięku mono nie zawsze był jednak idealnie zsynchronizowany z filmem i już około 1927 roku powstało pierwsze studio filmowe łączące nagrania wideo z muzyką na taśmach filmowych. Sygnały mono z czasem ewaluowały do stereo, a w roku 1929 już około 75% filmów miało na stałe nagraną ścieżkę dźwiękową.

Wstępne próby z dźwiękiem wielokanałowym przeprowadzono w latach pięćdziesiątych podczas premiery filmu Disney’a Fantasia. Obejmował on swoją realizacją aż 54 głośniki rozmieszone w odpowiednich miejscach w kinie. Niestety na tamte czasy tylko 2 kina na świecie były w stanie odtworzyć taką ilość kanałów, a liczbę głośników zaczęto zmniejszać. W historii audio w filmie mieliśmy systemy  o różnej ilości kanałów co sprawiało przede wszystkim kłopot samym kinom, które z radością przyjęły pojawienie się jednego z ważniejszych standardów – Dolby Stereo. System ten, nie dwu a czterokanałowy nieco mylnie nazwany zadebiutował w 1977 roku w filmie Gwiezdne Wojny.

Lata 90 to standard 5.1 i szalony rozkwit filmów nagrywanych z dźwiękiem wielokanałowym. Dobrze przyjęty przez rynek z czasem rozwinął się do systemu głośników 7.1 – uzupełniony o boczne głośniki efektowe. System ten, ciągle wspierany, poszerzał się o kolejne dostępne kanały dźwiękowe, a kina chwaliły się z każdego wyższego wprowadzonego systemu 9.1, 11.2 itp.

Prób nowych standardów kinowych było wiele. Jedne zdobywały aprobatę rynku, inne nie. Przełomowy był dopiero rok 2012, gdy Dolby wypuściło standard Atmos.

Dlaczego Dolby Atmos

Podczas swoich badań laboratoria Dolby przez lata badały potrzeby rynku. Zauważono np., że niektóre głośniki wcześniej montowane w kinach nie były wystarczająco często użytkowane podczas odtwarzania ścieżki dźwiękowej filmu, a nawet okazywały się zbędne. Stało się jasne, że rozbudowywanie systemów o kolejne głośniki w poziomej płaszczyźnie słyszalności nie ma już sensu. Całą swoją uwagę postanowiono poświęcić trójwymiarowości dźwięku, a ściślej – głośnikom montowanym nad głowami słuchaczy i dźwiękami ponad nami.

Główne założenia standardu Dolby Atmos

Jak twierdzą inżynierowie z Dolby – cały system skonstruowali od podstaw, nie bazując na wcześniejszych rozwiązaniach. Skupiono się przede wszystkim na ważnym wpływie akustyki pomieszczeń na odtwarzany dźwięk. Badano echo, barwę dźwięku, odbicia. Stworzono w tym celu procesory, które jak nigdy przedtem, znacznie dokładniej przy pomocy mikrofonów kalibracyjnych badały i prawidłowo lokowały rozmieszczenie głośników względem słuchacza. Dodano również głośniki górne.

Zatem, podsumowując założenia względem wcześniejszych systemów 5.1 i 7.1 zyskaliśmy:

• wykorzystywanie głośników górnych, sufitowych
• poprawę jakości poprzez dopasowanie np. barwy dźwięku do pomieszczenia
• większą kontrolę i selektywność dźwięku w układzie 3D.

W prawdziwym świecie dźwięki dochodzą do nas z każdej strony. Wyobraźmy sobie np. że jesteśmy w lesie. Słyszymy tam szumiące na wietrze korony drzew, ćwierkające ptaki, czasem przelatujący nisko samolot. Większość tych dźwięków słyszymy z góry i to chce nam przede wszystkim oddać nowy standard. Zauważono, że wcześniej w filmie takich efektów całkiem sporo traciliśmy, przez co główną ideą nowego standardu stało się przywrócenie ich słyszalności widzom.

Implementacja systemu Dolby Atmos w kinie domowym

Rok w rok liczba filmów z nagraną ścieżką dźwiękową Dolby Atmos rosła i szybko standard ten zaczął się przenosić z kin do naszych domów. Producenci Blu-Ray’ów i amplitunerów kina domowego prześcigali się w ilości wypuszczanych produktów wspierających owo rozwiązanie. Jeszcze w 2015 roku najtańszy amplituner wspierający Atmos kosztował ponad 5000 zł. Dzisiaj możemy kupić sprzęt o połowę taniej, np. Yamaha RX-V585 a do kompletu dobrać dowolny odtwarzacz Blu-Ray.

Co poza amplitunerem powinniśmy posiadać w domu? Przede wszystkim głośniki na suficie. Tutaj z pomocą przychodzą nam 3 rozwiązania. Jeśli mamy w planach sufit podwieszany, to możemy zastosować głośniki do zabudowy sufitowej. Takie rozwiązanie sprawia, że cały system jest dyskretnie schowany w suficie, spełniając przy tym w 100% swoją rolę.

Drugim pomysłem są głośniki z obudową. W naszej ofercie znajdziecie kilka głośników o płaskiej konstrukcji obudowy, nie zajmujących wiele miejsca a spełniających swoją rolę. Z pomocą w ich powieszeniu mogą przyjść uchwyty sufitowe, np.: Vogels VLB 500. Uchwyt ten nie tylko pozwoli na powieszenie głośnika, ale również umożliwi jego odpowiednie pochylenie w kierunku miejsca odsłuchowego.

Wreszcie trzeci, najnowszy sposób, by cieszyć się systemem Dolby Atmos w domu to głośniki bazujące na odbiciach. W kolumnach lub soundbarach umieszcza się głośniki skierowane do góry pod kątem tak, by po odbiciu dźwięku od sufitu, był on słyszalny ponad nami. Przykładem takiego produktu jest np. Soundbar Yamaha YSP-5600. Jak to wygląda w praktyce pokazuje poniższa ilustracja.

Nowe oznaczenia, nowe możliwości

To, co wniósł standard Dolby Atmos do kina domowego to również nowe oznaczenia amplitunerów. Wcześniejsze symbole 5.1, 7.2 ustąpiły miejsca oznaczeniom np. 7.2.2. Jak to odczytywać? Pierwsza cyfra to liczba wcześniej nam znana – określa liczbę głośników możliwych do podpięcia w płaszczyźnie poziomej. Dwa głośniki z przodu, dwa z boku i kolejne dwa z tyłu pokoju, do tego jeden głośnik centralny. Druga cyfra to liczba możliwych do podpięcia subwooferów. Finalnie nowa, trzecia cyfra oznacza liczbę możliwych do podpięcia głośników działających jako głośniki standardu Dolby Atmos. Najpopularniejsze obecnie systemy to 5.1.2, 7.2.2 i 9.2.2, ale już od pewnego czasu zauważamy nowość: x.x.4, czyli cztery głośniki działające w tym standardzie.

Implementacja x.x.4 zakłada, że dwa głośniki sufitowe umieszczamy przed słuchaczem a dwa tuż za nim. To, co zyskujemy to przede wszystkim większa przestrzenność sceny dźwiękowej nad nami oraz większa precyzja efektów filmowych. Taka ilość głośników dzieli nam to, co się dzieje nad nami z przodu od tego, co dzieje się z tyłu. Podczas filmów akcji daje to możliwości dźwiękowe, jakich nie mieliśmy nigdy wcześniej. Prawda, że wspaniałe?